- گروه پلاسیبو: زنان ۲۰-۳۵ سال با سطح تحصیلات دیپلم به بالا و تشخیص افسردگی اساسی که تحت درمان دارویی قرار داشتند و در معرض ۳۰ ساعت آموزش مهارت ارتباط موثر قرار گرفتند.
فاز اول
فاز دوم
نمودار طرح به شکل زیر است: T2 X T1 E
۴۵ : R P T1 X’ T2 نفر
C T1 - T2
مطابق نمودار فوق ابتدا از بین مراجعین به مراکز درمانی ۴۵ فرد واجد شرایط انتخاب شدند و آنگاه به تصادف در سه گروه آزمایشی، پلاسیبو و کنترل جایگزین شدند. قبل از ارائه متغیر مستقل پیش آزمون در هر سه گروه اجرا شد. گروه آزمایشی تحت درمان مبتنی بر رویکرد پردازش اطلاعات قرار گرفت. گروه پلاسیبو آموزش مهارت های ارتباطی را دریافت کرد و گروه کنترل هیچ گونه کاربندی را دریافت نکرد. در پایان پس آزمون روی هر سه گروه اجرا شد.
۳-۳) جامعه آماری، نمونه و روش نمونه‌گیری
جامعه آماری این پژوهش متشکل از کلیه زنان افسرده بود که در دامنه سنی ۲۰-۳۵ سال با تحصیلات حداقل دیپلم قرار داشتند و در سال ۱۳۸۹ به مراکز درمانی شهر تهران (منطقه ۱۴) مراجعه کرده بودند. از بین مراجعه‌کنندگان به مراکز فوق که حایز شرایط تشخیص افسردگی اساسی و درمان دارویی می‌شدند ۴۵ نفر به تصادف انتخاب و در گروه‌های آزمایش، پلاسیبو و کنترل جایگزین شدند. به منظور برآورد حجم نمونه طبق جدول کوهن با سطح معناداری ۰۵/۰ و حجم اثر ۵/۰ و توان آزمون ۸۴/۰ در هر گروه ۱۵ نفر انتخاب شد (حجازی و سرمد و بازرگان،۱۳۸۳).
ملاک‌های شمول
در این پژوهش بر اساس جنس (زنان) و سن (سنین بین ۲۰-۳۵) و سطح تحصیلات (حداقل دیپلم) به صورت گروهی معادل شدند.
ملاک‌های عدم شمول
مراجعینی که به دلایل مختلف همچون بستری در بیمارستان و یا دریافت روان درمانی به شیوه دیگر واجد شرایط شرکت در این پژوهش نبودند و همچنین امکان شرکت در این جلسات را نداشتند، کنار گذاشته شدند.
۴-۳) ابزار اندازه‌گیری
- پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی
این پرسشنامه به منظور جمع آوری مشخصات فردی واطلاعات جمعیتشناختی شرکت کنندگان همچون سن، جنس و میزان تحصیلات به کار گرفته شد.
- پرسشنامه افسردگی بک[۳۱۹]
پرسشنامه افسردگی بک-ویرایش دوم (BDI-II[320]) یک ابزار خودگزارشی برای اندازه گیری شدت افسردگی در بزرگسالان و جوانان بالاتر از ۱۳ سال است. ویرایش دوم پرسشنامه ۲۱ ماده است که برای ارزیابی علایم افسردگی مطرح شده در DSM-IV[321] طراحی شده اند. این ویرایش پس از ۳۵ سال تجربه و پژوهش بر روی پرسشنامه افزوده شده افسردگی بک (BDI-A) بک، راش، شا و امری؛ به نقل از بک و استیر، ۱۹۹۳) منتشر شد. BDI-A نیز جایگزین ابزار اولیه (BDI) که توسط بک، وارد، مندلسون، ماک و ارباف(۱۹۶۱؛ به نقل از همان منبع) ساخته شد. این پرسشنامه در پیوست ۳ آورده شده است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
BDI-II برای ارزیابی افسردگی در بیمارانی که تشخیص روانپزشکی دارند به کار میرود. باید توجه داشت که این پرسشنامه میتواند وجود علایم افسردگی را بر اساسDSM-IV و شدت آنها را مشخص میکند ولی به عنوان ابزاری برای مشخص کردن تشخیص بالینی کارایی ندارد و صرفا علایم افسردگی را به خوبی نشان می‌دهد. گرچه اجرای این پرسشنامه بسیار آسان است و میتواند توسط افراد غیرمتخصص نیز صورت گیرد اما از آنجا که علایم افسردگی را میسنجد نه اختلال افسردگی را بایست توسط متخصص که آموزش و تجربه بالینی خاص دارد انجام شود.
زمان اجرای پرسشنامه بین ۵-۱۰ دقیقه طول میکشد که برای بیماران افسرده یا وسواسی با شدت بالا ممکن است این زمان طولانیتر شود. نمرهگذاری شامل جمع کردن نمراتی است که برای هر یک از ۲۱ ماده اختصاص داده شده است. هر آیتم بر روی یک مقیاس ۴ نقطهای که از ۰ تا ۳ را شامل میشود، نمره میگیرد. نقطه برش در این آزمون بر اساس ملاحظات بالینی اجرای آن تنظیم شد. برای مشخصکردن نقطه برش ارزیابی شدت افسردگی در بیماران دچار اختلال افسردگی طی مراحلی برای ۴ دسته (افسردگی خفیف، افسردگی متوسط، افسردگی شدید و غیر افسرده) نقاط برش مناسب استخراج و ارائه شد.
پایایی و اعتبار و ساخت عاملی این پرسشنامه در حد مطلوبی بوده و جانشین خوبی برای نسخه اول پرسشنامه افسردگی بک محسوب میشود. مشخصات روانسنجی این پرسشنامه در یک نمونه ۹۴ نفری در ایران به شرح ذیل بوده است: ضریب ۹۱/۰، ضریب همبستگی میان دو نیمه ۸۹/۰، ضریب بازآزمایی به فاصله یک هفته۹۴/۰ و همبستگی آن با پرسشنامه افسردگی بک ویرایش اول ۹۳/۰ بود( فتی، بیرشک، عاطف وحید و دابسون[۳۲۲] ۱۳۸۴).
لازم به ذکر است که روایی بسته درمانی با توجه به مربوط بودن محتوای آن با هدف پژوهش، سادگی و روان بودن، وضوح ، مقبولیت علمی، مرتبط و مناسب بودن طی یک پرسشنامه با درجه‌بندی لیکرت توسط ده تن از اساتید متخصص در حوزه روان‌شناسی که تجربه کار بالینی داشتند، از نظر همسانی نظر متخصصین معادل ۰.۹۳ آلفای کرونباخ به دست آمد. این پرسشنامه در پیوست شماره۴ آورده شده است.
۵-۳) مراحل اجرا
به منظور جلب همکاری و ایجاد اطمینان از بابت محرمانهماندن اطلاعات، فرم رضایت‌نامه محقق ساخته‌ای توسط داوطلبان شرکت در پژوهش تکمیل شد. این فرم در پیوست ۱ آورده شده است. افراد گروه نمونه، در سه گروه آزمایشی، پلاسیبو و کنترل به طور تصادفی جایگزین شدند. هر گروه توسط پرسشنامه افسردگی بک مورد پیشآزمون قرار گرفتند. گروه آزمایشی دو هفته پس از پایان جلسات درمانی( ۲۰ جلسه ۱.۵ ساعته درمان طی ۲۰ هفته، ۵ ماه هر هفته یک جلسه) مجددا مورد پسآزمون قرار گرفت. گروه کنترل نیز با فاصله ۲۰ هفته (۵ ماه) بدون آن‌که کاربندی خاص بدانها ارائه شود و فقط تحت درمان دارویی قرار داشتند، طی تماس تلفنی از آنها دعوت و مورد پسآزمون قرار گرفتند. گروه پلاسیبو پس از آن‌که در معرض ۳۰ ساعت جلسات آموزشی مهارت ارتباط موثر طی ۲۰ هفته (۵ ماه هر هفته یک جلسه۱.۵ ساعته) قرار گرفتن، مجددا ارزیابی شدند. افراد هر گروه به طور فردی و توسط پژوهشگر مورد آزمون قرار گرفتند.
برای نظم‌دهی به جلسات درمانی از ساختار و فرایند جلسات CBT استفاده شد. منظور از ساختار جلسات (تعیین دستور جلسه، بررسی خلق بیمار، مرور مختصر مشکل کنونی و روزآمد کردن آن، مشخص کردن مشکل و تعیین اهداف، آموزش بیمار در زمینه درمان، شناسایی انتظارات وی از درمان، تعیین تکلیف خانگی، خلاصه‌سازی و ارائه بازخورد) است. در این راستا از فرم‌ها و بوروشورهای مرتبط استفاده شد که به پیوست در ضمیمه ۶-۱۲ ارائه شده است. منظور از فرایند، استفاده از سئوالات سقراطی، اکتشاف هدایت‌شده و تجربه‌گری مشاهده‌ای است. لازم به ذکر است محتوای جلسات درمان مبتنی بر رویکرد پردازش اطلاعات با تمرکز بر حافظه تدوین شده است. همچنین روایی این بسته درمانی توسط ده تن از اساتید مجرب مورد ارزیابی قرار گرفته است که در ضمیمه ۴ وجود دارد. همچنین جهت بررسی اثرگذاری درمان، فرم گزارشِ جلسه قبل و بعد از درمان همراه با برگه ارزیابی خلق در هر جلسه به مراجع داده شد که در پیوست ۱۳ آمده است. چگونگی اجرای متغیر مستقل با توجه به عنوان هر جلسه، اهداف و فرایند آن در جدول شماره ۱شرح داده شده است.
جدول شماره ۱ بسته درمانیّ به تفکیک جلسات
فرایند
اهداف
عنوان
جلسه
همدلی با مراجع، استفاده پیامهای کلامی و غیر کلامی، انعکاس و سئوالات اکتشافی، همچنین از مراجع میخواهیم تا شرح مختصری از مشکل خود و تاریخچه بیماری خود بدهد.
ارتباط میان مراجع و درمانگر و ارزیابی مشکل مراجع جهت هدایت موثر درمان
ایجاد رابطه ، دریافت تاریخچه مشکل
۱
فرمولبندی مشکل بیمار در قالب رویکرد شناختی ارائه میشود و به نقش چرخه افکار خودایند منفی در شکلگیری هیجانات و نقش ذخیرهسازی این اطلاعات در ذهن اشاره کوتاهی میشود. نحوه کار درمان و رویکرد موردنظر با مراجع در میان گذاشته میشود و درخصوص تعهد به اجرای تمرینها و تکالیف خانگی جهت اثرگذاری درمان تاکید میشود. همچنین جهت حضور مراجع تا پایان درمان در کار پژوهش با حفظ رازداری درخصوص اطلاعات شخصی وی نیز توضیحاتی ارائه میشود و قراردادی در صورت رضایت مراجع جهت ادامه درمان تنظیم میگردد
آشناسازی مراجع با مقررات و شیوه های درمان، همچنین توافق درخصوص شرایط و تکالیف موجود در جلسه درمان
آموزش رویکرد درمانی و انعقاد قرارداد درمان
۲
