مطالعات انجام شده نشان میدهد، بازار به تعدیل سود به دلیل تغییر در اصول و رویههای حسابداری واکنش منفی نشان نمیدهد. چون این تعدیل منجر به تجدید نظر در جریانهای نقدی مورد انتظار آتی می شود و بنابراین، انتظارات سرمایه گذاران نیز تغییر مییابد. ولی به دلیل کاهش در جریانهای نقد آتی بازار به کاهش در سود تجدید ارائه شده ناشی از اشتباهات حسابداری واکنش منفی و معناداری نشان میدهد. شرکتهایی که به دلیل اشتباهات حسابداری به ویژه اشتباهات ناشی از شناسایی درآمد، ادغام و تحصیل به تعدیل سود مبادرت میورزند نسبت به شرکتهایی که به دلیل تغییر در اصول و رویههای حسابداری به تعدیل سود مبادرت می کنند دارای عمر کوتاهتری هستند. این مساله بیانگر این موضوع میباشد که احتمالاً این شرکتها از کنترل ناکافی مدیریت در طول مراحل رشد برخوردارند و یا در مراحل رشد اولیه خود به دستکاری حسابها به خصوص حساب درآمد مینمایند که این امر به نوبه خود بر سود و جریانهای نقدی آتی اثرگذار خواهد بود. در طبقه بندی روشهای تعدیل سود آنرا به سه دسته بد، خوب و خنثی تقسیم نموده اند. چنانچه به دلیل تعدیل سود، سود خالص یا درآمد کاهش یابد به آن تعدیل سود بد گفته می شود. اگر سود خالص یا درآمد افزایش یابد تعدیل سود خوب است و اگر چندین تعدیل سود اتفاق افتد که در بعضی از آنها افزایش سود خالص یا درآمد روی دهد و در بعضی دیگر کاهش سود خالص یا درآمد روی دهد و یکدیگر را خنثی کنند چنین تعدیل سودی را خنثی گویند (فریدر و شانتیکومار، ۲۰۰۷).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
۲-۳- کیفیت سود
۲-۳-۱- تعاریف
اطلاعات حسابداری دارای وظیفه ارزش‌گذاری است. نقش اطلاعات حسابداری در کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، به طور عمده ناشی از وظیفه ارزش‌گذاری است؛ اطلاعات حسابداری با کیفیت بالا باعث می‌شود تا اطلاعاتی را برای سرمایه‌گذاران جهت کمک به آنها در ارزش‌گذاری صحیح دارایی‌ها و تصمیمات سرمایه‌گذاری، فراهم آورد و زیان‌های ناشی از ارزش‌گذاری یا تصمیم‌گیری ناصحیح در سرمایه‌گذاری را کاهش دهد. (یوانگ و جیانگ، ۲۰۰۸). کیفیت اطلاعات حسابداری به‌عنوان دقتی است که گزارشگری مالی در بیان اطلاعات حسابداری و در ارتباط با عملیات شرکت، به ویژه جریانهای نقدی مورد انتظار دارد و به منظور آگاهی سرمایه‌گذاران ارائه می‌شود (ثقفی و همکاران، ۱۳۹۰).
سود یکی از با اهمیتترین اقلام صورتهای مالی است که در شرکتها به عنوان یکی از معیارهای تصمیم گیری برای ارزیابی عملکرد و تعیین ارزش بنگاه اقتصادی محسوب می‌شود. هدف از گزارش سود بر اساس بیانیه شماره یک مفاهیم حسابداری هیات استانداردهای حسابداری مالی[۵]، تامین و ارائه اطلاعات مفید برای اندازه‌گیری عملکرد و کارایی مدیریت، پیش بینی آینده واحد انتفاعی و توزیع آتی سود سهام، مبنایی برای تشخیص مالیات، بررسی قیمت محصولات، بررسی مخاطرات سرمایه گذاری در شرکت یا اعتباردهی و … برای ذینفعان میباشد. در تعیین ارزش شرکت علاوه بر کمیت سود، به کیفیت آن (زمینه بالقوه رشد سود و میزان احتمال تحقق سودهای آتی) نیز باید توجه کرد (احمدپور، ۱۳۸۸).
به طور کلی، هر چه سود گزارش شده به استفادهکنندگان کمک کند تا تصمیمات بهتری بگیرند، آن سود با کیفیتتر محسوب می شود اما به دلیل آن که افراد از اطلاعات در تصمیمات متفاوتی استفاده می کنند امکان ارائه یک تعریف جامع از سود وجود ندارد. از طرف دیگر سایر معیارها نیز بر مفید بودن اطلاعات سود تأثیر می گذارد. از جمله این اطلاعات (غیرمالی)، توانایی تجزیه و تحلیل و پردازش اطلاعات توسط استفادهکنندگان و سایر محدودیتهای بالقوهای است که بر سر راه استفادهکننده قرار میگیرد (شیپر و وینسنت[۶]، ۲۰۰۳).
کیفیت سود دارای جنبه های متفاوتی است و از این رو تعاریف متفاوت و معیارهای اندازه گیری متفاوتی در رابطه با آن مطرح شده است که مهمترین آن به شرح زیر است:
روساین سودی[۷] (۱۹۹۹) را با کیفیتتر میداند که پایدارتر باشد. از دید ریچاردسن و همکاران[۸] (۲۰۰۱) کیفیت سود درجه ثبات عملکرد عایداتی در دوره آتی است. تعریف بنیش و وارگاس (۲۰۰۲) از کیفیت سود احتمال پایداری عایدات آتی تعریف می کند. پنمن و ژانگ[۹] (۲۰۰۲) کیفیت سود را توانایی سود در نشان دادن عایدات آتی تعریف می کنند. از دیدگاه هاج (۲۰۰۳) کیفیت سود درجه تفاوت سود خالص گزارش شده از عایدات واقعی است.تعریف میخاییل و همکاران[۱۰] (۲۰۰۳) از کیفیت سود عبارت است از درجه ارتباط عایدات گذشته یک شرکت با جریان نقد آتی آن. وایت[۱۱] (۲۰۰۳) کیفیت سود را میزان محافظه کاری اعمال شده در سود گزارش شده میداند. لاگی و مارکورات (۲۰۰۴) سودی را با کیفیت میداند که میزان محتوای اطلاعاتی بیشتری داشته باشد. کرسکن هایتر و ملومارد[۱۲] (۲۰۰۴) سود با کیفیت را سودی میداند که محتوای اطلاعاتی بیشتری داشته باشد و به ارزش شرکت در بلندمدت نزدیکتر باشد.
برای کیفیت سود معیارهای متفاوتی ارائه شده است. از جمله پایداری سود (پایداری سود به معنای تکرارپذیری (استمرار) سود جاری است. هر چه پایداری سود بیشتر باشد، یعنی شرکت توان بیشتری برای حفظ سودهای جاری دارد و فرض می شود کیفیت سود شرکت بالاتر است.)[۱۳]، قابلیت پیش بینی و نوسانپذیری و همچنین معیارهایی که ارتباط بین سود و ارقام تعهدی و جریانات نقدی را بررسی نماید.
۲-۳-۲- نظریه کیفیت سود
نظریه کیفیت سود برای اولین بار توسط تحلیل گران مالی و کارگزاران بورس مطرح شد، زیر آنها احساس میکردند سود گزارش شده میزان قدرت سود یک شرکت را آن چنان که در ذهن مجسم می کنند، نشان نمیدهد. آنها دریافتند که پیش بینی سودهای آتی بر مبنای نتایج گزارش شده، کار مشکلی است ضمناً تحلیل گران دریافتند که تجزیه و تحلیل صورتهای مالی شرکتها به دلیل نقاط ضعف متعدد در اندازه گیری اطلاعات حسابداری کار مشکلی میباشد.
سوال اساسی این است که چرا تحلیلگران مالی در ارزیابی خود از سود خالص گزارش شده و یا سود هر سهم شرکت (بدون تعدیل) استفاده نمیکنند و جانب احتیاط را رعایت مینمایند. پاسخ این است که در تعیین ارزش شرکت فقط به کمیت سود نگاه نمی شود، بلکه باید به کیفیت آن نیز توجه شود. تحلیل گران مالی تلاش می کنند تا چشم انداز سود شرکتها را ارزیابی کنند. چشم انداز سود به ترکیب ویژگیهای مطلوب و نامطلوب سود خالص اشاره دارد. برای مثال، شرکتی که عناصر و اقلام با ثباتی در صورت سود و زیانش وجود دارد نسبت به شرکتی که این اقلام و عناصر در صورت سود و زیان آن با ثبات نیست، کیفیت سود بالاتری دارد. همین امر به تحلیل گران اجازه می دهد، سود آتی شرکت را با قابلیت اطمینان بیشتری پیش بینی نمایند.
۲-۳-۳- دیدگاه های مختلف در مورد کیفیت سود
وجود زمینه های مناسب برای «دستکاری سود»ناشی از تضاد منافع و همچنین به علت پاره ای از محدودیت های ذاتی حسابداری از جمله:
الف) نارساییهای موجود در فرایند برآوردها و پیش بینی های آتی؛
ب) امکان استفاده از روشهای متعدد حسابداری باعث شده است که سود واقعی یک واحد اقتصادی از سود گزارش شده در صورتهای مالی متفاوت باشد.
محققان و دست اندرکاران حرفه حسابداری اهمیت سود به عنوان یکی از مهمترین معیارهای ارزیابی عملکرد و تعیین کننده ارزش شرکت ناگریز به ارزیابی سود گزارش شده توسط واحدهای اقتصادی میباشند. برای ارزیابی این سود از مفهومی بنام کیفیت سود استفاده می شود.
در مقالات مختلف در تعریف مفهوم کیفیت سود به دو ویژگی برای تعیین کیفیت سود اشاره شده است: یکی از آنها سودمندی تصمیم گیری و دیگری ارتباط بین این دو مفهوم و سود اقتصادی مد نظر آقای هیکس میباشد. به عبارت دیگر کیفیت سود عبارت است از بیان صادقانه سود گزارش شده، از سود مدنظر آقای هیکس. منظور از بیان صادقانه تطابق بین توصیف انجام شده و آن چیزی که ادعای آن را دارد، می باشد. یعنی کیفیت سود بالا نشان دهنده مفید بودن اطلاعات سود برای تصمیم گیری استفاده کنندگان و همچنین مطابقت بیشتر آن با سود اقتصادی هیکس میباشد. اما بدلیل آنکه افراد از اطلاعات در تصمیمات متفاوتی استفاده می کنند، امکان ارائه یک تعریف جامع از سود وجود ندارد.
برخی تحلیلگران مالی، کیفیت سود را بعنوان سود عادی و مستمر، تکرارپذیر و ایجاد کننده جریان نقدی حاصل از عملیات میدانند، آنها متعقدند که کیفیت سود رقمی بین سود خالص گزارش شده و جریان نقدی حاصل از عملیات منهای ارقام غیر تکراری میباشد.
تاکنون متخصصان مالی نتوانستهاند به یک محاسبه مستقل از سود که از نظر آنها کیفیت لازم را دارا باشد دست یابند. در این حالت، متخصصان مالی با انجام تعدیلات مناسب، میتوانند به یک دامنه که به شکل صحیحتر نشانگر کیفیت سود نسبت به سود خالص گزارش شده باشد، دست یابند. بنابراین مفهوم کیفیت سود، یک امر تعریف شده ثابت نیست که بتوان به آن دست یافت. بلکه مفهومی است نسبی که به ارتباط آن با دیدگاه ها و نگرشها بستگی دارد.
دیدگاه های مختلفی در مورد ارزیابی کیفیت سود وجود دارد که ذیلاً تعدادی از آنها مورد بررسی قرار میگیرد.
«هانت» مدیر مالی شرکت جنرال میلز معتقد است که در ارزیابی کیفیت سود دو مورد ارزیابی می شود: یکی از تناسب داشتن سود فعلی شرکت با سودهای گذشته و دیگری برداشت بازار از کیفیت سود شرکت که در نسبت P/E متجلی می شود.
«هگن» مدیر مالی شرکت دینولدز معتقد است که کیفیت سود را میتوان با شناسایی یا حذف اثرات تغییر روشهای حسابداری، اقلام غیر عادی و شرایط بازار یا هزینه های موقتی، اندازه گیری نمود.
«کونولی» دیگر تحلیل گر مالی معتقد است که کیفیت سود را میتوان از طریق اندازه گیری ارزش قابل بازیافتنی دارایی ها ارزیابی کرد.
«والن» مدیر مالی شرکت آمریکن برودکستینگ[۱۴] معتقد است که کیفیت سود را میتوان از طریق تفاضل بین سود تورمی و سود گزارش شده اندازه گیری کرد.
اسلون[۱۵] (۱۹۹۶) اثبات کرد که شرکتهای با سود گزارش شده بالاتر از جریان وجوه نقد عملیاتی (حجم بالای اقلام تعهدی)، در سالهای آتی یک کاهشی در سود عملیاتی را تجربه خواهند کرد. بنابراین حجم اقلام تعهدی یک شاخص خوب برای کیفیت سود میباشد.
میخاییل[۱۶] (۱۹۹۸) معتقد است، سودی را که بهتر بتواند جریات نقدی عملیاتی آتی موسسه را پیش بینی کند، با کیفیتتر است.
۲-۳-۴- اهمیت ارزیابی کیفیت سود
کیفیت سود و به صورت عامتر کیفیت گزارشگری مالی مورد علاقه کسانی است که از گزارشهای مالی برای تصمیم گیریهای سرمایه گذاری و انعقاد قراردادهای مختلف استفاده می کنند.
از دیدگاه تدوینکنندگان استانداردها کیفیت گزارشهای مالی به صورت غیر مستقیم نشاندهنده کیفیت استانداردهای گزارشگری مالی است.
تصمیم گیری برای قراردادی بر اساس کیفیت سود پایین، باعث انتقال ناخواسته ثروت خواهد شد.
برای نمونه سودهای بیش از حد نشان داده شده، که بعنوان معیار ارزیابی عملکرد مدیریت قرار میگیرد، منجر به تعلق حقوق و مزایای بیش از اندازه به مدیریت خواهد شد.
به گونه ای مشابه سودهای متورم ممکن است ورشکستگی ناگهانی شرکت را پنهان سازد که این خود باعث اعتبار دادن نادرست از سوی اعتباردهندگان خواهد شد. از دیدگاه سرمایه گذاری کیفیت سود پایین مطلوب نیست زیرا نشانگر وجود ریسک در تخصیص منابع به آن بخش میباشد و باعث کاهش رشد اقتصادی از طریق تخصیص نادرست سرمایه خواهد شد. از طرفی کیفیت سود پایین باعث انحراف منابع از طرحهای با بازده واقعی به طرحهای با بازدهی غیر واقعی می شود که کاهش رشد اقتصادی را در پی خواهد داشت. تدوین کنندگان استانداردهای حسابداری در جستجوی بازخور استانداردها در این مورد هستند که آیا استانداردهای تدوین شده کارا بوده اند یا خیر و برای این منظور به سود گزارش شده توجه خواهند کرد (نوروش، ۱۳۸۴).
۲-۳-۵- معیارهای اندازه گیری کیفیت سود
از آنجا که تعریف یکسانی از کیفیت سود وجود ندارد، لذا معیار ارزیابی یکسانی نیز وجود ندارد. بطور کلی معیارهای ارزیابی کیفیت سود و اجزای مربوط به آن را که در سال ۲۰۰۲ توسط توسط کاترین و وینسنت[۱۷] ارائه شده به صورت جدول زیر طبقه بندی کرد:
جدول ۲-۱- معیارهای ارزیابی کیفیت سود و اجزای مربوطه (طبقه بندی کاترین و ویسنت)
| معیارهای ارزیابی | اجزای مربوطه |
| الف) مفهوم کیفیت سود مبتنی بر سری زمانی ویژگیهای سود | ۱٫ پایداری ۲٫ قابلیت پیش بینی ۳٫ نوسان پذیری |
| ب) مفهوم کیفیت سود بر اساس رابطه بین سود و اقلام تعهدی و وجه نقد |
