“
در قانون افراز و فروش املاک مشاع مصوب۱۳۵۷ نیز هر چند در مواد ۱ الی ۶ موضوع املاک مشاع و نحوۀ افراز و فروش آن ها است ولی اشاره ای به تعریف اشاعه و احکام آن نشده است و در واقع این امور به قانون مدنی محول شده است.
در ق.ح.ح.م.م.ه ۱۳۴۸ نیز صراحتاً اشاره شده است که حق مؤلف یا پدیدآورنده می‌تواند بین دو یا چند نفر مشاع باشد. به موجب مادۀ (۶) که واضح ترین مادۀ قانونی در این خصوص بوده قانون‌گذار درصدد بوده است که اشاعه در حقوق فکری را بپذیرد و این چنین بیان می شود : «اثری که با همکاری دو یا چند نفر پدیدآورنده به وجود آمده باشد و کار یکایک آن ها متمایز نباشد، اثر مشترک نامیده می شود و حقوق ناشی از آن، حق مشاع پدیدآورندگان است».
همچنین با توجه به نحوۀ نگارش قانون‌گذار در قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات آثار صوتی مصوب ۱۳۵۲ می توان اشاعه در مالکیت در ایران را پذیرفت. ماده (۱) این قانون چنین آورده است: «…. حقوق مذکور در این ماده قابل انتقال به غیر است و انتقال گیرنده از نظر استفاده از این حقوق، قائم مقام انتقال دهنده… خواهد بود.» لذا اگر پدیدآورنده، اثر حقوقی خود را به چند نفر انتقال دهد راهی جز این باقی نمی ماند که قائل به اشاعه در این حق بود. مادۀ (۳) همین قانون مقرر می‌دارد : « نسخه برداری یا تکثیر آثار صوتی که بر روی صفحه، نوار یا هر وسیلۀ دیگر ضبط شده است، بدون اجازه صاحبان حق یا تولیدکنندگان انحصاری یا قائم مقام قانونی آنان برای فروش ممنوع است…»، با توجه به عبارات به کار رفته در این ماده بین «صاحبان حق» و «تولیدکنندگان انحصاری یا قائم مقام آنان»، که به صورت جمع به کار رفته، می توان قائل به اشاعه در مالکیت فکری بود.
مادۀ ۱ ق.ث.ا.ط.ص.ع.ت ۱۳۸۶که مهمترین قانون در حوزۀ مالکیت فکری می‌باشد: « اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرایند یا فرآورده ای خاص ارائه می‌کند و مشکلی را در یک حرفه، فن، فناوری و صنعت و مانند آن ها حل می کند.»، در اختراع مشترک از لفظ مشترک به خوبی بر می‌آید، منظور اختراعی است که در نتیجۀ خلاقیت بیش از یک نفر به وجود آمده است و با توجه به کلمۀ افراد در مادۀ فوق روشن است که مخترع می‌تواند بیش از یک نفر باشد البته عدم ذکر کلمۀ افراد در متن ماده نیز نمی توانست به این استنباط خللی وارد کند چون استعمال کلمۀ فرد نیز می‌تواند برای شمول تعریف به اختراع اشتراکی کافی باشد. برخلاف قانون جدید ، قانون ثبت علائم و اختراعات۱۳۱۰ به صراحت حکمی در این موضوع بیان نکرده بود و هر چند این عدم صراحت نیز نمی توانست در این خصوص که مخترع می‌تواند بیش از یک نفر باشد خللی ایجاد نماید. لکن مهمترین ماده در قانون ثبت اختراعات که به ایجاد اختراع به طور اشتراکی اشاره دارد ماده ۵ می‌باشد: « اگر افرادی به صورت مشترک اختراعی کرده باشند، حقوق ناشی از اختراع، مشترکاً به آنان تعلق می‌گیرد.» که طرفنظر از میزان مشارکت افراد، حقوق مادی را ملک مشترک افراد می‌داند.
۲-۱-۲- مصادیق ایجاد اشاعه در مالکیت فکری
فرض مالکیت مشترک ممکن است در موارد متعددی به وجود آید. در حقیقت مالکیت مشترک در اموال فکری چه در حوزۀ مالکیت ادبی و هنری و چه در حوزۀ مالکیت صنعتی می‌تواند به طرق گوناگون ایجاد شود. شاید رایجترین این حالت زمانی است که دو نفر یا بیشتر با قصد اینکه همکاریشان با یکدیگر در یک شیء غیرقابل تجزیه یا وابسته به یکدیگر به صورت یک کل واحد متجلی شود با همدیگر در خلق یک اثر، شرکت می‌کنند.[۹۷] یا این مالکیت مشترک بدون اراده و خارج از ارادۀ چند نفر به وجود آید، که در اینجا از باب تمثیل به چهار مورد می پردازیم.
۲-۱-۲-۱- ارث
به طور کلی، به موجب نظام حقوقی ملی، مالکان فکری ( مانند مؤلفان، مخترعان، صاحبان علایم تجاری و طراحان …) دارای حقوق انحصاری مادی و معنوی بی نظیری می‌باشد که ثمرۀ تبلور روح و جان او در اثرش است و از این رو مختار است اموال فکری خود را به دیگری منتقل کنند و آنچه در این انتقال قابل تأمل است، عنصر ارادی بودن خواهد بود. اما انتقال همواره به صورت اختیاری نیست و خارج از اختیار و ارادۀ مالک، انتقال صورت می‌گیرد و انتقال قهری است و از نمونه بارز آن می توان ارث را نام برد.[۹۸]
انتقال اموال از مورث به وارثان به موت حقیقی یا فرضی به حکم قانون و به شیوۀ امری و به طور قهری صورت می پذیرد، و ارادۀ وارثان و مورث (جز در ثلث ترکه آن هم از طریق وصیت) در این خصوص نقشی ندارد. از آن جا که اموال فکری از حیث مال بودن، تفاوتی با سایر اموال ندارند و می توان گفت که حقوق مالکیت فکری قابل مبادله با پول است، مردم به سوی آن رغبت نشان می‌دهند و این حقوق دارای نفع هستند، پس مالیت دارند، و حق پدیدآورنده، یک حق مالی است و قابلیت نقل و انتقال دارند و پس از فوت شخص به وراث می‌رسد که در صورت تعدد ورثه، اشتراک در حق پدیدآورنده می‌تواند مصداق داشته باشد. این نظر از تبصرۀ ماده ۱۲ ق. ح. ح. م. م. ه که مقرر می‌دارد: «مدت استفاده از حقوق مادی پدیدآورنده موضوع این قانون که به موجب وصایت یا وراثت منتقل می شود از تاریخ مرگ پدیدآورنده سی سال است…..» و تبصرۀ آن بیان می‌دارد: مدت حمایت اثر مشترک موضوع ماده۶ این قانون سی سال بعد از فوت آخرین پدیدآورنده خواهد بود. همچنین بند ( د ) ماده ۵ ق. ث. ا. ط. ع. ت که بیان می‌کند حقوق ناشی از اختراع ثبت شده قابل انتقال است و در صورت فوت صاحب حق به ورثۀ او منتقل می شود. همچنین در بعضی معاهدات جهانی نیز به صراحت از انتقال قهری پس از مرگ سخن به میان آمده است. مانند ماده ۲۸ موافقتنامۀ جنبه‌های تجاری حقوق مالکیت فکری «تریپس»[۹۹]. این امر در قوانین ملی نیز آشکارا قابل ملاحظه است و صراحتاً تأکید می‌گردد که اموال فکری به ارث می‌رسند( ماده (۱) ۳۰ قانون مالکیت ادبی و هنری بحرین و ماده ۲۷ قانون حق اختراع کویت و …)، حتی بعضی از قوانین با تفصیل بیشتر بیان می دارند که مالکیت و همۀ حقوق منضم به اموال فکری به ارث می‌رسد.[۱۰۰]
“
