کمتری به تشخیص انسان دارند. سیستم‌های خودکار، به دو گروه آدرس‌پذیر و غیر آدرس‌پذیر تفکیک می‌شوند. در سیستم آدرس‌پذیر، علاوه بر اعلام حریق، محل دقیق وقوع آن نیز مشخص می‌شود.
فصل دوم
سیستم اعلان حریق
۲-۱تجهیزات تشخیص حریق ( دتکتورها)
دتکتورها وسایل الکترونیکی هستند که در شکل ها و طرح های مختلف و معمولاً به رنگ سفید توسط کارخانه های سازنده ارائه می شوند و در محلهای مناسب مانند آشپزخانه – موتور خانه – اتاق- بایگانی – راهروها- اتاق های منزل- اتاق های کنفرانس به صورت سقفی یادیواری روی پایه های مخصوص نصب می شوند و وظیفه آنها تشخیص حریق و اعلام آن به مرکز کنترل می باشد. تغذیه دتکتورها معمولاً با ولتاژ ۲۴ ولت DC صورت می گیرد ولی دتکتورهایی وجود دارند که از ولتاژهای ۱۲ و ۴۸ ولت DC یا AC 220 ولت تغذیه می شوند جریان عبوری از آنها در حالت عادی چند ده میلی آمپر است و در مواقع بروز حریق افزایش می یابد. بسته به اینکه دتکتورها در کدام اثر آتش برای تشخیص استفاده می کند. در انواع گوناگونی به صورت زیر ساخته می شوند:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

الف : دتکتور دودی (Smoke Detector ):
این دتکتورها به صورت سقفی نصب می شوند و دارای محفظه ای هستند که بعد از پر شدن دود به این محفظه تحریک شده و با تغییر جریان عبوری به مرکز کنترل اعلام حریق نمایند و دارای سه نوع می باشند:
۱- دتکتورهای دودی یونیزاسیون ( Ionzation):
این دتکتورها دارای یک عنصر تشعشع کننده رادیواکتیو می باشد. در اثر عبور اشعه رادیو اکتیو از هوای داخل محفظه و یونیزه کردن آن مقداری جریان عبور می کند. در مواقعی که دود داخل این محفظه می شود جریان عبوری تغییر می کند و باعث اعلام حریق می شود. به دلیل حساسیت زیاد در برابر دود در جاهایی که حجم آتش زیاد و دود کم ایجاد می شود از این دتکتورها استفاده می کنند ولی به طور کلی می توان آنها را در مجتمع های مسکونی – ادارات و بیمارستانها نصب نمود. از نظر زیست محیطی دفع این دتکتورها بعد از اتمام شارژ آنها حدوداً ۸ سال طول می کشد مشکلاتی به همراه دارد لذا تولید این نوع دتکتورها کم شده است و روبه توقف می باشد.
۲- دتکتور دودی نوری (اپتیکال) (Optical):
به این نوع دتکتورها دتکتور فتوالکتریک نیز گفته می شود و دارای یک سلول نوری داخل خود می باشد که با ورود دود به محفظه و کم شدن نور تحریک شده و اعلام حریق می نماید. در محل هایی مانند انبارهای مواد PVC که در هنگام بروز حریق دود غلیظ تولید می شود و آتش سوزی به آهستگی انجام می گیرد استفاده از آنها مناسب است.
۳- دتکتور دودی اشعه ای ( Beam Detector)
در مواردی که بخواهیم مکان وسیعی مانند سالن یک کارخانه و یا سالن موزه و … را تحت پوشش سیستم اعلام حریق قرار دهیم و نصب دتکتورهای معمولی مشکل و یا غیر اقتصادی باشد از این نوع دتکتورها استفاده می گردد. این دتکتورها دارای یک قسمت فرستنده (TX) هستند که اشعه ای به سمت گیرنده (RX) می فرستند. این دو قسمت در دو سمت سالن نصب می شوند و هرگاه عاملی مانند دود بین این دو عنصر واقع شود و ارتباط اشعه را قطع کند باعث اعلام خطر می گردد. در بعضی از این نوع دتکتورها فرستنده و گیرنده روی یک قسمت وجود دارد و در قسمت روبرو یک انعکاس دهنده (Reflector) نصب میگردد. این دتکتورها می توانند فضایی به پهنای ۱۵ متر و به طول ۱۰ الی ۱۰۰ متر را تحت پوشش قرار دهند و ارتقاء نصب آنها بین ۷/۲ متر تا ۲۵ متر است ولتاژ کار آنها ۲۴ ولت DC و جریان مصرفی در حالت ساکن _mA50 و در هنگام اعلام حریق _mA70 است. هرچند فاصله بین گیرنده و فرستنده افزایش یابد جریان مصرفی نیز افزایش می یابد.
توجه: برای تشخیص دود در داکتهای تهویه از دتکتور دودی اپتیکال استفاده می شود که آنرا در محفظه خاصی که به دو لوله (پرآب) وصل است قرار می دهند و در خارج داکت نصب می کنند و لوله ها به داخل داکت می رود تا مقداری از هوای عبوری از داخل داکت را نمونه برداری کند. در صورت وجود دود در داخل داکت این دود از طریق لوله ها وارد محفظه دتکتور شده و دتکتور اعلام حریق می کند.
نکاتی که در هنگام استفاده از دتکتورهای دودی باید رعایت گردد:
الف: دتکتور دود نباید در مسیر کوران هوا نصب گردد.
ب: برای تعیین محل نصب باید از استاندارد BS 5839 پیروی کرد.
ج: در محلهایی که در حالت عادی دود و بخار وجود دارد مانند موتورخانه و کنار بویلر از این دتکتورها استفاده نشود.
نکته: اسپری خاصی وجود دارد که برای تست دتکتورهای دودی بکار می رود و با پاشیدن آن به سمت دتکتور می توان از عملکرد صحیح آن مطمئن شد.
ب- دتکتور حرارتی (Heat Derector)
این دتکتورها دارای یک مقاومت حرارتی می باشند که در اثر حرارت حاصل از حریق مقاومت آن کم شده و باعث افزایش جریان می شود و به مرکز کنترل اعلام حریق می نماید. نصب آنها به صورت سقفی و طبق استاندارد Bs5839 می باشد و در دو نوع ارائه شده اند:
۱- نوع حرارتی ثابت (FIX) :
در محل هایی که تغییرات دما ناگهانی اتفاق می افتد ( مانند آشپزخانه) از این نوع دتکتورها استفاده می شود. این دتکتورها در دمای ثابتی تنظیم شده اند از اینرو به آنها دتکتور حرارتی فیکس می گویند.
۲- نوع حرارتی افزایشی (ROR) ( Rate Of Rise)
در محل هایی که افزایش دما به صورت تدریجی اتفاق می افتد ( مانند موتورخانه) از این دتکتورها استفاده میشود این دتکتورها دارای ولومی برای تنظیم دما می باشند.
نکته: دتکتورها الکترونیکی جدیدی ساخته شده اند که هم به صورت دتکتور فیکس و هم دتکتور افزایشی قابل استفاده هستند و به آنها دتکتورهای ترکیبی (Combined) گفته می شود و قدرت کشف بالاتری نسبت به نوع حرارتی ثابت دارا می باشند.
ج- دتکتور مولتی (MULTI):
این دتکتورها شامل دو طبقه هستند که یکی به عنوان دتکتور حرارتی و دیگری به عنوان دتکتور دودی عمل می کند و در محل هایی که هم امکان وجود دود و هم حرارت هست به کار می روند. ( مانند اتاق های بایگانی و کتابخانه ها)
د- دتکتور شعله ای ( Ultra Violet Flame Detector یا Infrar Flame)
این دتکتورها با بهره گرفتن از سنسور گیرنده اشعه ماورا بنفش شعله آتش یا اشعه مادون قرمز آتش را تشخیص داده و اعلام حریق می نمایند. زمان پاسخ آن ها حدود چند ثانیه می باشد و آتش را بسیار سریع تشخیص می دهند. در دو نوع قابل نصب برای فضای داخلی (Indoor) و فضای (Outdoor) موجود می باشد و ولتاژ کار آنها ۱۲ الی ۳۰ ولت DC است زاویه دید آنها نیز ۱۲۰ درجه می باشد.
ه - دتکتور گازی(Gas Detector)
برای تشخیص نشتی گاز و اعلام خطر قبل از به وجود آمدن حریق خصوصاً در محل هایی که از گازهای سوختنی (قابل اشتعال) (CNG,LPG) استفاده می شود این دتکتورها مورد استفاده قرار می گیرد. مبنای تشخیص برخی از آنها بوی گاز می باشد و به صورت دیواری یا سقفی نصب می شوند. مورد استفاده آن ها در آپارتمان ها، هتل ها و مراکز صنعتی می باشد. برخی از این دتکتورها قادرند به صورت کشف نشتی گاز به یک شیر فرمان دهند و مسیر گاز را ببندید.
نکته: در دتکتورهای پیشرفته تر تغییرات چگالی گاز توسط مبدل تبدیل به یک جریان ۴ تا ۲۰ میلی آمپر شده و با یک کابل سه سیمه برای اندازه گیری و کنترل به پانل کنترل مرکزی ارسال می شود. همچنین سیستمهایی با دتکتور و تابلو مرکزی مخصوص وجود دارند که میزان گاز مونواکسیدکربن (CO) را در محیط تشخیص داده و در صورت کم بودن غلظت آن یک سیستم تهویه را راه اندازی می کنند و در صورت زیاد بودن غلظت آن در هوای محیط اعلام خطر می نمایند مورد استفاده این دتکتور در پارکینگ های عمومی و در تونلهای زیرزمینی و محل هایی می باشد که از سوخت های منواکسید کربن زا مانند زغال یا نفت استفاده می کنند.
۲-۱-۱پایه دتکتورها:
برای نصب یک دتکتور ابتدا پایه آن متناسب با نوع دتکتور نصب شود و سیم کشی روی آن انجام پذیرد سپس دتکتور روی پایه جا زده شود. بر روی پایه دتکتور پیچ های اتصال برای تغذیه ورودی – و + و دو پیچ اتصال به دتکتور بعدی و یا مقاومت انتهای خط (EOLR) وجود دارد. همچنین ممکن است یک پیچ اتصال نیز برای منفی چراغ ریموت اندیکاتور وجود داشته باشد.
۲-۱-۲تجهیزات اعلام کننده حریق
برای آگاه کردن ساکنین ساختمان از بروز حریق از وسایل سمعی و بصری خاص سیستم های اعلام حریق استفاده می شوند که به سه گروه تقسیم می گردند:
۲-۱-۲-۱آژیر (Sounder) یا زنگ (Bell)
آژیرها وسایل خبری صوتی هستند که هنگام بروز حریق به صدا در می آیند. ساختمان آن ها الکترونیکی بوده و معمولاً پلاریزه ( دارای + و - ) می باشند. تمام آژیرهایی که در یک ساختمان به کار می روند باید دارای صدای یکنواخت و یکسان باشند و از همه ساختمان صدای آژیر شنیده می شود. نصب آنها به صورت سقفی یا دیواری می باشد. حداقل صدای آژیر باید ۶۵ دسی بل یا ۵۰ دسی بل بیشتر از صداهای محیط باشد. مقدار قدرت صدا برای استراحتگاه ها ۷۵ دسی بل می باشد. معمولاً صدای آژیرهای ساخته شده در فاصله یک متری حدود ۱۰۰ دسی بل است به همراه بعضی از آژیرها یک چراغ فلاشر تعبیه می شود تا در صورت پر سر و صدا شدن محیط و شنیده نشدن صدای آژیر چراغ فلاشر افراد را متوجه بروز حریق بنماید.
تغذیه آژیرها معمولاً ۲۴ ولت DC می باشد و هنگام آلارم جریان حدود ۱۶۰ میلی آمپر می کشند ولی در حالت عادی جریان آنها چند میلی آمپر است. در محیط های پر سرو صدا ( محیط های کارگاهی و صنعتی) از آژیرهای موتوردار (Siren) استفاده میشود که فرکانس خروجی ۱۸۰۰ – ۱۰۰۰ هرتز دارند و صدای قوی تولید می کنند. رنگ آژیر معمولا قرمز می باشد.
۲-۱-۲-۲چراغ های نشانگر (Flasher):
این چراغ ها با نور ثابت یا چشمک زن (Flash) و همچنین به صورت ثابت شده اند معمولاً به رنگ قرمز هستند و در دو محل نصب می شوند:
الف- در پاگردهای راه پله یا در راهروها:
در پاگردهای راه پله یا در راهروها چراغ های فلاشری نصب می گردند که موازی با آژیر بسته شده اند و همراه آژیر به کار می افتند و به آن ها Strobe Light می گویند. افراد ناشنوا در ساختمان با دیدن نور این چراغ ها می توانند متوجه بروز حریق بشوند یا در صورت از کار افتادن احتمالی آژیرها این چراغ ها بروز حریق را مشخص می کنند. بعضی از این چراغها ممکن است با آژیر یکجا باشند.
ب- در بالای سر درب واحدها یا اتاق ها:
ممکن است در بعضی مواقع خود زون دارای قسمت های متعددی باشد و هنگام بروز حریق نیاز به تشخیص دقیق تر محل حریق داشته باشیم. مثلاً در آپارتمان هایی که هر طبقه یک زون می باشد و خود طبقه چند واحد است و یا در هتل ها که اتاق های متعددی در هر طبقه وجود دارد برای تشخیص دقیق محل حریق از چراغ Remote Andicator استفاده می گردد. این چراغ بالای درب هر واحد نصب می شود و تغذیه مثبت آن از مثبت منبع تغذیه و منفی آن از پایه مخصوص چراغ ریموت در دتکتورهای آن واحد می باشد. این پایه روی دتکتور با حرف R مشخص می شود. در صورت عمل کردن دتکتور این چراغ نیز روشن می شود.
۲-۱-۲-۳ شستی های اعلام حریق (MCP^[1]) :
این شستی ها برای اعلام حریق ساخته شده اند و در دو نوع فشاری معمولی و شیشه ای می باشند. در هر نوع در حالت عادی کنتاکت شستی باز است (N.O) و در حالت اعلام حریق یک مقاومت سری با شستی که مقدار آن معمولاً ۴۷۰ اهم است در مسیر به طور موازی با مقاومت انتهای خط قرار می گیرد و مقدار مقاومت معادل به حدود ۳۸۰ اهم می رسد و جریان افزایش می یابد و این از نظر سیستم اعلام حریق، در دو نوع شیشه ای شستی تحت فشار قرار دارد و با شکسته شدن شیشه آزاد شده و کنتاکت آن بسته می شود. در انواع معمولی باید شستی را فشار داد تا کنتاکت آن بسته شود. شستی معمولاً دارای سوئیچی برای ری ست (Reset) کردن می باشند تا بعد از استفاده از شستی بتوان دوباره آنرا به حالت عادی برگرداند. محل نصب شستی ها باید در مسیرهای خروجی ساختمان و در دسترس و در معرض دید باشد تا احیاناً اشخاص برای به صدا در آوردن سیستم اعلام خطر به محل وقوع حریق نزدیک نشوند و به روی شستی ها کلمه Fire نوشته می شود و به رنگ قرمز می باشند.
۲-۱-۲-۴ کابل کشی سیستم اعلام حریق
نصب و استقرارتجهیزات سیستم اعلام حریق طبق استاندارد BS 5839 و کابل کشی طبق استاندارد BS6207 انجام می گیرد. به طور کلی می توان سیم های مدار اعلام حریق را به دو گروه تقسیم کرد و با توجه به خصوصیات هر گروه کابل مناسب با آن را به کار برد:
گروه ۱: کابلهایی که بعد از آشکار شدن حریق استفاده نمی شود مانند کابلهای دتکتورها و شستی ها
گروه ۲: کابلهایی که بعد از کشف شدن حریق استفاده می شوند مانند کابلهای منع تغذیه و آژیرها و چراغها

- داود بن فرقد نقل میکند به امام صادق(ع) گفتم: من از شما احادیثی میشنوم، در نظر دارم آنها را همانگونه که شنیدم بازگو کنم، اما نمیشود. امام فرمود: آیا در این موضوع عمد داری؟ گفتم: نه! باز فرمود: آیا در صدد هستی که معانی را نقل کنی؟ گفتم: آری! فرمود: پس مانعی ندارد^[۴۵۳].
موافقان نقل به معنا به دلایل دیگری هم استناد کردهاند^[۴۵۴] از جمله؛ سیره صحابه و راویان، سیره عقلا و عسر و حرج در نقل به معنا.
با توجه به ادله طرفین نتیجه میگیریم:
نقل به معنا تا قبل از دوره تدوین احادیث در کتب و مصنفات طبیعی است و صحت آن مشروط بر آن است که: معانی و مفاهیم احادیث محفوظ بماند، راویان با اسلوبهای ادبی و قواعد زبان عربی و مفاهیم و مدالیل الفاظ کاملاً آشنا باشند و احیاناً در مقام نقل نیز از عباراتی استفاده کنند که احتیاط و دقت آنان را در مقام نقل به معنا نشان دهد.
روایاتی که مخالفان و موافقان نقل به معنا ارائه کردهاند، با هم معارض نیست؛ زیرا روایات موافقان، بر جواز نقل به معنا صراحت دارد لذا اگر روایات مخالفان، به طور قطع بر منع نقل به معنا دلالت داشت باید حمل بر رجحان میشد چه رسد به اکنون که مضمون این روایات بر رجحان و برتری نقل به الفاظ دلالت دارد^[۴۵۵].
بخش سوم: پیامدهای نقل به معنای بی ضابطه
نقل به معنا بدون رعایت شرایط صحت آثاری منفی در پی دارد، مهمترین آنها عبارتند از:
بند اول: اضطراب و اختلاف احادیث
این آسیب، مهمترین اثر منفی نقل به معنای به طریق ناصحیح است که منشأ مشکلات دیگر میشود. هر گاه راوی حدیث یا مؤلف، معنا را به درستی تشخیص ندهد و همان برداشت نادرست خود را در قالب الفاظی دیگر عرضه کند، زمینه این مشکل را فراهم میآورد. اگر ناقل بعدی نیز شیوه نقل به معنا را به گونهای نادرست تکرار کند، معنایی دورتر از معنای درست به دست میدهد آنگاه معنایی پدید میآید که به هیچ روی پذیرفتنی و قابل توجیه نیست^[۴۵۶].
علامه طباطبایی(ره) نیز در مواردی به این نکته اشاره کردهاند؛ مثلا درباره ی روایات داستان اصحاب کهف می گویند:
«در بیان داستان اصحاب کهف از طریق شیعه و سنی روایات بسیاری وجود دارد ولیکن خیلی با هم اختلاف دارند به طوری که در میان همه آنها حتی دو روایت دیده نمیشود که از هر جهت مثل هم باشند^[۴۵۷].»
ایشان در جای دیگری میفرمایند: این تشویش و اختلافی که در روایات دیده میشود از راه نقل به معنا در آنها راه یافته و راویان، فرمایش امام را با عبارت خودشان نقل کردهاند، در نتیجه این طور شده است^[۴۵۸].
بند دوم: تغییر و تحریف احادیث
چون مفهوم روایت بر واژهها و نوع چینش آنها استوار است، گاهی نقل به معنا موجب دگرگونی حدیث و در مواردی نیز منجر به تحریف روایت میگردد.
علامه طباطبایی(ره) به این مطلب توجه کامل داشتهاند؛ مثلاً درباره روایات مربوط به داستان ذوالقرنین میفرمایند: دست نقل به معنا با آن بازیها کرده و آن را به صورت عجیب و غریب و نهایت تحریف درآورده است^[۴۵۹].
بند سوم: از بین رفتن اصالت الفاظ معصومین(ع)
پیامبر اکرم(ص) فصیحترین فرد در زمان خود بودند^[۴۶۰]. اهل بیت نیز بین سخنوران در اوج فصاحت و بلاغت قرار داشتند^[۴۶۱].
دو مورد فوق نتایجی از نقل به معنای ناصحیح بود که مستقیماً موجب بروز خطا در فهم و دریافت خود حدیث میشد اما این پیامد مطلق نقل به معنا است که لطمهای به فهم حدیث نمیزند اما تأثیرات سوء دیگر دارد.
از جمله آثار این مورد از بین رفتن اصالت، فصاحت و بلاغت کلام و عدم استناد ادبی به احادیث است. چنانچه آمده بزرگان نحو و لغت از جمله سیبویه در بحثهای خود تنها به قرآن و منقولات صحیح رسیده از عرب استشهاد میکردند^[۴۶۲].
علامه طباطبایی به این پیامد نقل به معنا نیز اشاره کرده اند؛ ایشان بعد از نقل روایتی مربوط به عالم ذر از کافی میفرماید: صاحب معانی الاخبار همین روایت را به همین سند و به عین همین الفاظ نقل کرده است و به جای عبارت «خود را به ایشان شناسانید و نشان داد» عبارت «خود را به ایشان شناسانید و صنع خود را نشان داد» آمده است، بعید نیست این تغییر عمدی باشد چون راوی دیده از عبارت «خود را به ایشان نشان داد» بوی تجسم و جسمانی بودن خدا میآید، روایت را نقل به معنا کرده است. غافل از اینکه تغییر عبارت هم لفظ را خراب میکند هم معنای آن را^[۴۶۳].
بخش چهارم: نمونه هایی از نقل به معنی
گاهی نقل به معنا تغییری در معانی روایات در نتیجه فهم درست آموزه های دینی پدید نمی آورد اما در مواردی نقل روایات با الفاظ متفاوت موجب تحریف و اختلاف در احادیث و گاهی تعارض آن با قرآن و اصول مسلم اعتقادی می شود. در این صورت باید آن ها را به نقد کشید و تحلیل کرد.
در این بخش نحوه برخورد مفسران با برخی از این روایات را بررسی می کنیم.
بند اول: گمراهی گری خداوند در جریان سامری
در ذیل روایات مربوط به داستان سامری،^[۴۶۴] روایتی از امام باقر(ع) درباره ی صدایی که از گوساله ی سامری شنیده می شد، نقل گردیده است:
و فی المحاسن، بإسناده عن الوصافی عن أبی جعفر^(ع) قال: إن فیما ناجى الله به موسى أن قال: یا رب هذا السامری صنع العجل، الخوار من صنعه؟ فأوحى الله تبارک و تعالى إلیه: أن تلک فتنتی فلا تفحص عنها.
محاسن به سند خود از وصافى، از ابى جعفر^(ع) روایت کرده که فرمود: از جمله مناجاتهایی که میان موسى و پروردگارش شد، یکى این بود که عرضه داشت: پروردگارا سامرى گوساله را ساخت، صداى آن از چه کسى بود؟ خداى تعالى وحى فرستاد که: آن آزمایش من بود، در آن باره زیاد جستجو مکن.
علامه(ره) روایت را این گونه توضیح می دهند: این معنا در روایات مختلف و با تعبیرات متفاوتى نقل شده و علت اختلافات این بوده که ناقلان روایات نبوى، در قرن اول هجرى از ناحیه حکومت ممنوع از نوشتن حدیث بودند لذا از روى ناچارى شنیده‏هاى خود را نقل به معنا مى‏کرده‏اند تا آنجا که بعضى از راویان داستان مورد بحث را در قالب جبر در آورده وحال آنکه جبرى در کار نبوده است. اگر خداوند به وسیله صداى گوساله مردم را گمراه کرده، گمراهى مجازاتى بوده است نه ابتدایى تا جبر لازم آید و اینگونه گمراهى را خداى تعالى در چند جاى قرآنش به خودش نسبت داده از آن جمله فرموده:« یضِلُّ بِهِ کَثِیراً وَ یَهْدِی بِهِ کَثِیراً وَ ما یُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفاسِقِینَ»^[۴۶۵] و بهترین تعبیرى که در روایات از این اضلال شده همان تعبیر روایت قمى است- که گذشت- که در آن آمده بود: موسى گفت: پروردگارا! گوساله از سامرى بود، صداى آن از که بود؟ فرمود: از من! اى موسى! من چون دیدم که از من به سوى گوساله‏اى اعراض نمودند، خواستم تا گمراهیشان را بیشتر کنم و نیز آن تعبیرى که در روایت راشد بن سعد شده که در الدرالمنثور آمده و آن این است که: موسى گفت: پروردگارا چه کسى روح در آن قرار داد؟ فرمود: من گفت: پس تو خودت گمراهشان کردى! فرمود: اى موسى! اى سر آمد انبیاء! اى پدر حاکمان! من چون این گمراهى را در دلهاشان دیدم، راه رسیدن به آن را برایشان آسان کردم…^[۴۶۶] هیچ یک از تفاسیر بررسی شده به روایت مذکور اشاره نکرده بودند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بند دوم: نفرین پیامبر(ص) علیه خود
ذیل آیه ی «…وَ قُلْ رَبِّ زِدْنی‏ عِلْماً»^[۴۶۷] روایتی از پیامبر اکرم (ص) به نقل از عایشه نقل شده است:
روت عایشه عن النبی( ص) أنه قال:« إذا أتى علی یوم لا أزداد فیه علما یقربنی إلى الله- فلا بارک الله لی فی طلوع شمسه.»
در مجمع البیان آمده عایشه از نبی اکرم(ص) نقل کرده است: اگر روزی بیاید که درآن علمی که مرا به خداوند نزدیک کند به دانشم افزوده نشود، خداوند آن روز را برای من مبارک نگرداند.^[۴۶۸]
علامه در توضیح آیه می فرمایند: این حدیث نیز خالى از ضعف نیست. چگونه نسبت به پیغمبر احتمال مى‏رود که علیه خود نفرین کند، آن هم در مساله‏اى که اختیار آن به دست وى نیست و بعید نیست که از ناحیه نقل به معنا کردن در حدیث تحریفى شده باشد.^[۴۶۹]
تفسیر نمونه از زاویه دیگری به این روایت نگریسته و گفته است: در منطق اسلام، یک مسلمان راستین، همواره طالب علم است حتی اگر برترین استاد شود. در حدیثی از امام صادق(ع) میخوانیم:
«هنگامی که شب جمعه میشود روح پاک پیامبر(ص) و ارواح ائمه(ع) و ما با آنها به عرش خدا میروند و ارواح ما به بدنها بازنمیگردد، مگر با علم و دانش تازهای و اگر چنین نبود، علوم ما پایان میگرفت.»^[۴۷۰] این مضمون در روایات متعددی با عبارات گوناگون بیان شده و نشان میدهد که پیامبر و ائمه(ع) تا پایان جهان بر علم و دانششان افزوده میشود. تفسیر نمونه، در ادامه روایت عایشه را ذکر می کند^[۴۷۱].
اما این قول نقد علامه(ره) را رد نمیکند و همچنان این سؤال باقی است؛ آیا با شأن پیامبر اکرم(ص) تناسب دارد که خود را نفرین کند، آن هم در مسئلهای که اختیار آن به دست ایشان نیست و طبق صریح آیه شریفه باید آن را از خدا درخواست کند؟
بند سوم: انحصار عصمت در حضرت یحیی^(ع)
ذیل آیه ی«ُوَ بَرًّا بِوالِدَیْهِ وَ لَمْ یَکُنْ جَبَّاراً عَصِیًّا»^[۴۷۲] روایتی نقل شده است:
و فی الدرالمنثور عن ابن عباس أن النبی ص قال: ما من أحد من ولد آدم- إلا و قد أخطأ أو هَمّ بخطیئه إلا یحیى بن زکریا- لم یهم بخطیئه و لم یعملها.^[۴۷۳]
در الدرالمنثور از ابن عباس روایت شده است که رسول خدا فرمود: هیج کس از بنی آدم نیست مگر آن که خطا کرده و یا حداقل تصمیم برآن گرفته است مگر یحیی بن زکریا که نه خیال آن را کرد و نه مرتکب آن شد.
طبری ذیل این آیه روایتی از قتاده از ابن مسیب نقل کرده است که پیامبر(ص) فرمود:
ما من احد یلقی الله یوم القیامه، الا ذا ذنب. در ادامه ی این روایت قتاده افزوده است: ما أذنب، و لا هم بامرأه^[۴۷۴].
ابن کثیر روایت طبری را آورده و مرسل دانسته است. وی از سعید بن مسیب از ابن عاص نقل کرده که پیامبر (ص) فرمودند:
«کل بنی آدم یأتی یوم القیامه و له ذنب، إلا ما کان من یحیى بن زکریا بن إسحاق» و درباره ی آن گفته است: هذا مدلس، و قد عنعن هذا الحدیث، فاللّه أعلم.سپس روایتی از احمد ابن حنبل به نقل از ابن عباس آورده که رسول خدا (ص) فرمود: «ما من أحد من ولد آدم إلا و قد أخطأ أو هم بخطیئه، لیس یحیى بن زکریا و ما ینبغی لأحد أن یقول أنا خیر من یونس بن متى»
ابن کثیر این روایت را ضعیف دانسته است زیرا علی بن زید بن جدعان روایات منکر زیادی دارد.^[۴۷۵]
علامه طباطبایی(ره) درباره ی روایت می گویند: «این معنا به طرق اهل سنت با الفاظ مختلف روایت شده، و لیکن به خاطر اینکه عصمت را اختصاص به یحیى (ع) داده چاره‏اى جز این نیست که بگوئیم مقصود انبیاء و ائمه (ع) بوده، هر چند که با ظاهر این روایات مخالف باشد، و این مخالفت را به گردن راویان این احادیث انداخته، بگوئیم سوء تعبیر از ایشان بوده، چون راویان عادتشان بر این بوده که آنچه را از رسول خدا (ص) مى‏شنیده‏اند نقل به معنا مى‏کردند و عنایتى به حفظ الفاظ آن جناب نداشته‏اند.^[۴۷۶]»
بند چهارم: نفی رحمت عمومی خداوند در روز قیامت

جدول ۲-۳- نمونه ای از جداول مربوط به سطح سرویس، برای مسر بزرگراهی و سرعت طرح ۷۰ مایل درساعت

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مواردی از قبیل ظرفیت، حجم ترافیک و سطح سرویس که در این قسمت به طور خلاصه مطرح گردیدند، ازجمله مباحث مفصل و مهم مهندسی ترافیک می باشند.
◄ فاکتوریا ضریب ساعت اوج (PHF)
بنابرتعریف نسبت حجم واقعی ترافیک در ساععت اوج به حداکثر حجم ترافیک در ساعت اوج را فاکتور یا ضریب ساعت اوج می نامند.ضریب ساختمان اوج مقیاسی برای اندازه گیری تغییرات کوتاه مدت تقاضای ترافیکی می باشد.همانطور که تعداد زمان های پیک برای شهرهای مختلف متفاوت است، مدت زمان پیکها نیز متفاوت می بادش. مدت زمان پیکها بسته به وسعت و جمعیت شهر معمولا بین ۵ تا ۱۵ دقیقه متغییر می باشد.در شهرهای بزرگ معمولا مدت زمان پیکها چیزی بین ۱۰ الی ۱۵ دقیقه می باشد.
با توجه به این مسئله برای خیابان ها را با در نظر گرفتن ۴ پرید ۱۵ دقیقه ای و برای اتوبان ها و بزرگراه ها، با در نظر گرفتن ۶ پرید ۱۰ دقیقه ای محاسبه می نماید.بنابراین اگر بخواهیم رابطه مربوط به (PHF) را برای خیابانها بنویسیم به صورت زیرخواهیم نوشت:

که در آن :
PHF = فاکتور یا ضریب ساعت اوج
V= حجم ترافیک واقعی در ساعت اوج
V₁₅ = حجم ترافیک در ۱۵ دقیقه ای از ساعت اوج که دارای بیشترین حجم می باشد.
◄ سرعت
سرعت از جمله پارامترهای اساسی و مهم در مهندسی ترافیک می باشد.در طرح هندسی جاده ها و معابر در مواردی چون تعیین شعاع مناسب برای قوسها، درصد شیبها، مسافت دید و…سرعت نقش تعیین کنندهای داشته ویکی از عوامل ضروری به شمار می رود.به همین صورت در مهندسی ترافیک(علی الخصوص در مدیریت ترافیک) نیز بررسی سرعت وسایل نقلیه در مواردی از قبیل نصب علائم لازم در نقاط و محلهای مناسب، تعیین حداکثر سرعت وسایل نقلیه در معابر مختلف و…. حائز اهمیت و ضروری می باشد.
چون در مهندسی ترافیک، اندازه گیری سرعت دارای اهداف و منظورهای مختلفی می باشد، در حالات مختلف، تعاریف گوناگونی برای سرعت ارائه شده وبه کاربرده می شود. در واقع در هر حالت تعریف ارائه شده جنبه بخصوصی از سرعت را مدنظر قرار می دهد. به همین جهت تعاریف مربوط به سرعت نقطه ای، سرعت حرکت، سرعت سفر، سرعت طرح، سرعت عملی، هریک بیانگر مفهوم سرعت براساس هدف ومنظور مورد نظر می باشند. به عنوان مثال، اگرهدف ازاندازه گیری سرعت، بررسی تصادف باشد، سرعت نقطه ای یا سرعت لحظه ای وسیله یا وسایل نقلیه تعیین خواهد گردید. اما اگر مقصود تعیین سرعت وسایل نقلیه بین دو نقطه مشخص بدون در نظر گرفتن زمان های توقف وسایل نقلیه بین دو نقطه مذکور باشد.در این حالت سرعت حرکت اندازه گیری می شود.البته تعاریف متفاوت دیگری نیز برای سرعت وجود دارد که بیشتر جبنه آماری داشته و معمولا با مراجعه به منحنی توزیع فراوانی، مقادیرآنها تعیین می گردد.سرعت میانه (سرعتی است که ۵۰ درصد تعداد وسایل نقلیه با سرعتی کمتر از آن و ۵۰ درصد دیگر با سرعتی بیشتراز آن حرکت می کنند.) و سرعت نمونه (سرعتی است که دارای حداکثر فراوانی می باشد). مواردی از این قبیل هستند.
● میانگین زمانی سرعت(TMS)
اطلاعات حاصل از مطالعات سرعت نقطه ای در فواصل زمانی، توزیع سرعت در زمان را نشان می دهد و مقدار متوسط این نوع از سرعت ها که همان میانگین ریاضی سرعت ها می باشد، به میانگین زمانی سرعتها (TMS) معروف می باشد.
● میانگین فضایی یا مکانی سرعت(SMS)
اطلاعات حواصل از مطالعات سرعت در طول قسمتی از یک راه، توزیع سرعت در فضا (در مسافت)را نشان می دهد و سرعت متوسط بدست آمده در این حالت، میانگین فضایی یا مکانی سرعت ها (SMS) یا همان میانگین سرعتها در مسافت، نامیده می شود.
● عواملی که موجب تغییرات سرعت می شوند.
متغییرها و عوامل متعددی ممکن است برروی سرعت تاثیرگذارباشند، برخی از این متغییرها عبارتند از :
۱ – جنسیت و خصوصیت راننده (زن یا مرد بودن او)، سن او، متاهل بودن یا نبودن او، محل سکونت او(داخل شهری یا خارج شهری) وجود سرنشینان دیگردر وسیله نقلیه و تعداد آنها (رانندگی به صورت تنها و بدون همراه متوسط سرعت را بالا می برد) طول مسیری که راننده طی می نماید نیز بر سرعت تاثیر می گذارد.(مسافت سفرموجب افزایش سرعت می گردد.)
۲- وسیله نقلیه، نوع، وزن، عمر، قدرت و توان موتور آن
۳- جاده و مسیر سفرشامل: موقعیت جغرافیایی(منطقه پست، تپه ماهور، ویا کوهستانی، وجود قوانین منطقه ای درایالتهای مختلف) نوع قوسها و شیبها، طول شیب ها، مسافت دید(هرچه فاصله دیدایمنی کمتر باشد، سرعت نیز کمتر خواهد بود.)، موقعیت و تعداد خطوط عبور وسایل نقلیه، نوع روسازی، وجود موانع در کنار جاده، تعداد و فاصله بین تقاطع ها، میزان توسعه ونوع کاربری های اطراف.
۴- ترافیک عبوری از مسیر، حجم، دانسیته یا چگالی، سبقتها، دسترسیها، وسایل کنترل ترافیک مورد استفاده، مقررات مربوط به سرعتها.
۵- شرایط محیطی شامل زمان(ساعت- روز- ماه- فصل) شرایط جوی و آب وهوای منطقه.
■ بررسی روابط بین سرعت، تردد و چگالی یک جریان ترافیک:
راه های متعددی برای بررسی جریان و وضعیت ترافیک وجود دارد. در این بررسی، سه عامل سرعت تردد و چگالی دارای اهمیت خاصی می باشند.تردد، نشان دهنده تعداد وسایل نقلیه (کمیت ترافیک)دریک مسیربوده وهر سه عامل مذکور باهم، نشانگرکیفیت ترافیک می باشند.منظور از چگالی، تعداد وسایل نقلیه ای است که در واحد طول یک مسیر (یک کیلومتریا یک مایل)در حرکت می باشند.
■ برنامه ریزی ترافیکی
برنامه ریزی ترافیکی برای شبکه راه های موجود و اتخاذ تصمیمات لازم برای استفاده مناسب و بهینه از تسهیلات موجود تنها با تکیه براطلاعات و برداشتهایی که به واقعیت نزدیک باشند، امکان پذیراست.از این رو هرچه اطلاعات در انطباق بیشتری با آنچه که در شبکه اتفاق می افتد داشته باشند، بهتر می توان نقایص، کمبودها واشکالات احتمالی را شناسایی نمود و در جهت اصلاح آنها اقدامات مقتضی صورت داد.
شاخص ها و پارامترهای مختلفی که در مهندسی ترافیک به کار می روند، هریک بیانگر مفهوم خاصی بوده و می توانند در دایره خود، وضعیت ترافیک راارزیابی نمایند. شاخص هایی چون فاصله عبور، حجم ترافیک، فاکتور ظرفیت، سرعت متوسط، ضریب ساعت اوج(PHF) و مواردی از این قبیل هریک باتوجه به تعریف خود، کمیت یا کیفیت جریان ترافیک را بررسی و ارزیابی مینمایند. هریک از این موارد به طور گسسته و بی ارتباط با سایر موارد، تنها یکی از مشخصات جریان ترافیک رامورد مطالعه و بررسی قرار می دهند.برای این که بتوان مشخصات جریان ترافیک را به طورپیوسته و در حالتی که همه پارامترهای اساسی باهم در ارتباط باشند، مطالعه و بررسی نمود، باید از مدلهای موجود در این زمینه استفاده کرد.
مدل های رایج دراین زمینه همان مدلهای ارائه شده می باشند. البته همان طور که گفته شد مدلهای دیگری نیز دراین رابطه وجود دارند که به اندازه مدلهای مطرح شده، متداول نمی باشند.
به هر صورت بااستفاده از یکی از این مدلها(بسته به شرایط جریان ترافیک، مدلی که دارای بیشترین انطباق با شرایط موجود می باشد) می توان رفتار و عملکرد جریان ترافیک را مدلسازی نمود وبا استفاده ازمدل حاصل، خصوصیات جریان ترافیک (چگالی، تردد، سرعت متوسط) را درحالات دلخواه مختلف ( برای ترددماکزیمم، برای ساعات اوج و…)بدست آورد. سپس بر اساس مقادیر بدست آمده از مدل مورد استفاده، سیاستهای مناسب و تصمیمات لازم برای بهبودوضعیت جریان ترافیک وضع می گردند.
با ذکراین مطالب در مورد چگونگی استفاده از شاخص ها و مدلها دربرنامه ریزی ترافیکی، اهمیت ونقش این مدلها و شاخص ها آشکارمی گردد.
۲-۴-۵- تحلیل هزینه سیستم حمل ونقل
انواع هزینه ها: هزینه ثابت:با مقدار خدمات ارائه شده در کوتاه مدت، تغییر نمی کند.
هزینه متغییر: با مقدار خدمات ارائه شده، تغییر می کند.
نمودار هزینه میانگین: هزینه کل(ثابت و متغییر)تقسیم بر بازده خروجی، یعنی هزینه در ساعات جایگاه.
هزینه نهایی: تغییر در هزینه کل برای هر واحد بازده.
اصول تحلیل هزینه: هدف تحلیل، روش تحلیل هزینه ها را تعیین می کند.
تحیلی هزینه های تغییر خدمات: از هزینه نهایی نموی استفاده کنید.کدام هزینه تحت تاثیر تغییر قرار می گیرند؟ آیا نیازاست درمورد شرایط تحلیل سال بعد تصمیم گیری شود؟ ۵ سال بعد؟
تحلیل یک سیستم جدید: هزینه های کل، طرح اجرایی، خرید وسیله نقلیه، تسهیلات، اجاره کردن، آموزش و عملکردها را بررسی کنید.
تخصیص کمبود و درآمد: هزینه ها را در نظر بگیرید و آنها را به مسیرهای جداگانه اختصاص دهید.سهم درآمد آنها و کمبود بودجه آنها چیست؟
تغییرات خدمات، نموی هستند – شما باحذف بخش هایی ازکار در پول صرفه جویی می کنید- ارزش یک تا هفت ساعت صرفه جویی، صفر است. هزینه اضافی استفاده از وسایل نقلیه در خارج از پیک ها^[۹] (احتمالا فقط بخشی از هزینه در مایل است، یعنی هزینه های سوخت اضافی و نگهداری و تعمیرات. نکته مهم این است که این تغییررا در چه جهتی و برای چه چیزی استفاده می کنید– جهان بدون آن را با جهان دارای آن تغییر مقایسه کنید. تغییر هزینه نموی را بررسی کنید- با اضافه کردن یا حذف خدمات، از یک سیستم تخصیص کلی استفاده کنید.

لهبهر قاثیی مهحهببهت ئهو خودا ثآ داویه رِؤسور
حهزینه، دیده ثرِ ئهسرینه، دلَ خویَنینه، رِوو زهرده
(۲۷۰-۳)

ترجمه :
در آستانه و پیشگاه محبّت کسی آبرومند است،که اندوهگین باشد . چشم پر از اشک،دل ِخونین وصورت زرد رنگ از دیگر نشانه های اوست.(قاپیی مه حببه ت:آستانۀ محبّت اضافۀ استعاری)
بگوش هوش این (قو اانفس ) از مرغ سحر بشنو خروس عرش به فوج ملک هم می زند قو قو
(۵۲۴-۱)
۳) تتابع اضافات:
حافظ:
صحنِ سرایِ دیده بشستم ولی چه سود کاین گوشه نیست در خورِ خیلِ خیال ِتو
(۴۰-۸)
رواقِ منظرِ چشمِ من (۳۴-۱) خیل ِشادیِ رومِ رخت (۲۶۶-۳) نوایِ بانگِ غزلهایِ حافظِ شیراز(۲۵۹-۷)
محوی:
لهطهلَ دهستی مهلا رِآ ناکهوی زونناری زولَفی یار
وهکوو (شیَخ) ئیختیاری مهزههبی (تهرسا) نهکهم، ض بکهم
(۲۳۱-۱)

ترجمه :
زلف یار مانند زنّار است و با دست متشرّعان میانه ای ندارد ،مجبورم مانند شیخ صنعان مذهب مسیحی را انتخاب کنم.(زنّارِ زلفِ یار تتابع اضافات)-( ر.ک ۲۸-۲ ،۱۶۶-۴،۲۲۹-۴،۳۱۸-۳،۵۱۵-۵،)
۴) تنسیق الصفات
” آن است که چندین صفت برای نامی در پی هم آورده شود .شمار صفت ها می باید بیش از دو باشد .^[۸۱]“

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

حافظ:
فغان کاین لولیانِ شوخِ شیرین کارِ شهر آشوب چنان بردند صبر از دل که ترکان خوان یغما را
(۳-۳)
سهی قدانِ سیه چشمِ ماه سیما ( ۴-۵) شاه وشِ ماه رخِ زهره جبین (۶۷-۶) نرگسِ مستِ نوازش کنِ مردمدارش (۱۰۵-۷) عشوۀ شیرینِ شکر خا(۲۸۷-۱)
محوی:
کهض ئهبرؤ، دیده ئاهوو، شؤرِشین خوو، فیتنهجؤ، تورکآ
خورؤش و شؤرِ و شینی خسته ناو ئههلی نهزهر له نوآ
(۳۱۵-۳)

ترجمه : ترکی (معشوق)که ابرویِ کج داشت و چشمانِ او مانند آهو بود، خصلت عصبانیّت در او هویدا بود و فتنه جویی می کرد،از نو در میان عاشقان شور و غو غایی بر پا کرد.
زان سو اگر به تیر نگه رانیم زشهر زین سو بمصرِلعلِ شکربارت آمدم
(۵۱۶-۸)
“حافظ ” با آفرینش ترکیبات اضافی ، وصفی و ترکیبی از این دو – نرگسِ جمّاش ِشیخ شهر – ذهن خواننده یا شنونده را با خیال خود همراه ساخته و به وسیله ساختن تصاویر مخیّل ، چشم انداز ، نا پیدا کرانه ای را در برابر ذهن و خیال خواننده ترسیم می کند و معقولات را در محسوسات جای می دهد .
پ: انسجام واژگانی در شعر حافظ
“مفهوم انسجام مفهومی معنایی است و به روابط معنایی که در متن وجود دارد اشاره می کند”^[۸۲] و آن را بخشی از نظام زبان دانسته اند که در سه سطح معنایی ، واژه ای و آوایی قابل بررسی است . در اینجا فقط سطح واژگانی در دو غزل انتخابی حافظ و محوی تجزیه وتحلیل می شود .
“انسجام واژگانی را حضور واژه هایی مشابه و مرتبط به وجود می آورد . موضوع هر گفته و یا نوشته این امر را تامین می کند^[۸۳] ” حافظ اهمّیّت موضوع را دریافته و از واژه هایی استفاده کرده است که تکرار آن ها ملال آور نیست و خواننده با هر بار تکرار مفهومی دیگر در ذهنش تداعی می شود و اگر ملالت دیگران را احساس کرده باشد از واژه های مترادف و هم معنی استفاده نموده است .
او با حفظ انسجام شعر خویش، ابیات مستقل غزل را با بسامد واژه های منتخب ماهرانه به هم ربط داده است : صورِ خیال متعادل و نزدیک به ذهن و زیبا و آراسته دور از خیال پردازی های انتزاعی و فرو رفتن در ذهنیّات بدون رابطه عینیّت ها^[۸۴] ” انسجام و استواری خاصی به کلام او بخشیده است .
برای نمونه غزل ۳۸۹ از نظر انسجام واژگانی مورد بررسی قرارگرفت .
چو گل هر دم به بویت جامه در تن کنم چاک از گریبان تا به دامن
تنت را دید گل گویی که در باغ چو مستان جامه را بدرید بر تن
من از دست غمت مشکل برم جان ولی دل را تو آسان بردی از من
به قول دشمنان برگشتی از دوست نگردد هیچ کس با دوست دشمن
تنت در جامه چون در جام باده دلت در سینه چو در سیم آهن
ببار ای شمع اشک از چشم خونین که شد سوز دلت بر خلق روشن
مکن کز سینه ام آه جگر سوز برآید همچو دود از راه روزن
دلم را مشکن و در پا مینداز که دارد در سر زلف تو مسکن
چو دل در زلف تو بستست حافظ
بدین سان کار او در پا میفکن
نتیجه آن به شرح زیر است :
۱- کلّ واژه های این غزل بااحتساب حروف ربط ، اضافه و…۱۲۰ واژه است . که بدون احتساب حروف ۹۰ واژه محسوب می شود.
۲- واژه های مرتبط غزل که انسجام واژگانی آن را قوّت می بخشند .این گونه با هم در ارتباط اند:

ماده «۱۸» قانون حمایت خانواده مقرر می‌دارد: « شوهر می‌تواند با تایید دادگاه، زن خود را از اشتغال به هر شغلی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت خود یا زن باشد منع کند.زن نیز می‌تواند ازدادگاه چنین تقاضایی را بنماید، دادگاه در صورتی که اختلالی در معیشت خانواده ایجاد نشود، مرد را از اشتغال به شغل مذکور منع می‌کند».
هر چند ماده «۱۸» قانون حمایت خانواده گامی است در راه برابر کردن حقوق زن و مرد لیکن باید یادآور شد که جلوگیری از شغل شوهر به وسیله زن با مفهوم ریاست شوهر با خانواده که درحقوق وسنت خانوادگی ما هنوز به قوت واعتبار خود باقی است،سازگار نیست.( صفایی و امامی- حقوق خانواده، جلد اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران ،چاپ پنجم، ۱۳۷۵،ص ۱۴۳).
با توجه به جنبه تبعیض آمیز بودن ماده «۱۱۱۷» قانون مدنی و همچنین با در نظر گرفتن ایراداتی که از سوی دستگاه نظارتی سازمان بین المللی کار در اجرای مقاوله نامه شماره «۱۱۱» بر ایران برای اعمال این ماده وارد شده، دولت اقدامی به تدوین لایحه اصلاحیه ماده «۱۱۱۷» به این قرار نموده است: «هر یک از زوجین در صورتی که شغل همسر را منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت خود بداند می‌تواند ازدادگاه تقاضای رسیدگی نماید، دادگاه چنانچه اختلالی در امر معیشت خانواده ایجاد نشود، فرد را از اشتغال به شغل مذکور منع خواهد کرد.»

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴-۵- حق برخورداری برابر از ارتقاء مقام در قوانین موضوعه ایران
به طور کلی در همه جوامع، زنان از موقعیت یکسانی با مردان برخوردار نیستند. اما میزان عدم برابری موقعیت آنها در برخی از کشورها بسیار زیاد و در بعضی کشورها کمتراست. در ایران مطابق اصل نوزده و بیست قانون اساسی و قوانین و مقررات استخدامی جهت دسترسی زنان به پست‌های مدیریتی و تصمیم گیری، هیچ منع قانونی وجود ندارد. ولی متاسفانه زنان کشور ما هنوز فاصله زیادی با موقعیتی که باید داشته باشند دارند و از نظر سلسله مراتب شغلی، مقام‌های پایینی دارند. براساس آمار رسمی، نسبت زنان در میان مدیران و کارمندان عالی رتبه اداری در سال ۱۳۵۵ حدود۱۱% و در سال۱۳۶۵ به ۱۶% افزایش پیدا کرده است. این وضعیت نشانگر آن است که زنان در مشاغل مدیریتی و دارای قدرت تصمیم گیری کمترین سهم را داشته‌اند.( دفترامور زنان کشور، شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی زنان در جمهوری اسلامی ایران، ص ۱۷۵).
در ایران عوامل محدود کننده ارتقاء شغلی زنان، کار مضاعف (منزل و محیط کار) و نگرش جنسیتی مدیران در ارزشیابی کار می‌باشد. قانون اشتغال نیمه‌وقت بانوان(مصوب آذر ماه ۱۳۶۲) نیز که با نیت کمک به زنان شاغل به تصویب رسیده، در نظر داشته با ایجاد تسهیلاتی مانع ازآن گردد که فشارزندگی و اداره منزل باعث خانه نشینی زنان شود. اما در واقع به یکی از موانع مشارکت اقتصادی زنان تبدیل شده که باعث عدم ارتقای زن در محیط اشتغال و تثبیت موقعیت او به عنوان خانه دار نیز گردیده است.
منظوراز خدمت نیمه وقت، خدمتی است که ساعات کار آن نصف ساعات کار مقرر هفتگی وزارتخانه و موسسات مربوط باشد. نحوه وترتیب آن‌جام خدمت نیمه وقت براساس ساعات کار وزارتخانه و موسسه ذیربط و طبق نظر بالاترین مقام مسئول دستگاه تعیین خواهد گردید و در هیچ مورد کمتراز نصف ساعات کار مقرر هفتگی وزارت خانه و موسسه و شرکت مربوط نخواهد بود.
مطابق ماده «۳» «قانون نحوه اجرای قانون مربوط به خدمت نیمه وقت بانوان مصوب ۱۳۶۴» ،کارمندانی که از خدمت نیمه وقت استفاده می‌کنند، نصف حقوق گروه و پایه، یا حقوق ثابت و فوق العاده شغل و یا مزایای شغل یا عناوین مشابه دیگر و فوق العاده‌ها و مزایایی که به طور مستمر پرداخته می‌شود به آنان تعلق خواهد گرفت، لیکن فوق‌العاده‌های محل خدمت، بدی آب و هوا و محرومیت از تسهیلات زندگی به طور کامل پرداخت می‌شود. میزان حقوق و مزایایی که به کارمندان نیمه وقت تعلق می‌گیرد مشمول مقررات مربوط به حداقل پرداختی به کارکنان شاغل دولت نخواهد بود.
سنوات خدمت نیمه وقت بانوان از لحاظ خدمت لازم برای بازنشستگی و استفاده از حقوق وظیفه یا مستمری، به طور کامل محسوب خواهدشد، لیکن در احتساب حقوق بازنشستگی و وظیفه یا مستمری و نیزدریافت پایه این گونه کارمندان (علاوه بر مدت تمام وقت) نصف مدت خدمت نیمه وقت منظور و محاسبه خواهد گردید. کسور بازنشستگی یا حق بیمه مربوط به سهم کارمندان مزبور به نسبت حقوق و مزایایی که به آنان تعلق می‌گیرد، کسر و به صندوق مربوط واریز خواهد شد.( عبادی، حقوق زن، صص ۶۴و۶۳).
پرداخت فوق العاده اضافه کار ساعتی و روزانه، به بانوانی که به طور نیمه وقت خدمت می‌کنند ممنوع است. در مورد قانون اشتغال نیمه وقت بانوان، نظریه غالب بر این است که قانون مورد بحث یکی از موانعی است که بر سر راه مشارکت اقتصادی زنان ایجاد گردیده که می‌تواند در عدم قبول مشاغل دارای موقعیت بالا موثر باشد؛ زیرا زنانی که برای چند سال از این مزیت استفاده می‌کنند، عملاً نمی‌توانند در پست‌های تصمیم‌گیرنده قرار گیرند. همچنین این قانون مورد موافقت کارفرمایان کارخانه‌ها و روسای ادارات و موسسات خصوصی واقع نشده وفاقد ضمانت اجرایی است.( مفیدیان، امکان اشتغال زنان از لحاظ حقوقی در ایران، ص ۱۳۲).
برای استفاده از زنان در سطوح بالا، شرایطی باید فراهم شود تا بتوانند توانایی‌ها و استعدادهای ذاتی خود را پرورش داده و به منصه ظهور برسانند. برای این منظور امکانات آموزشی خصوصاً در زمینه آموزش فنی وحرفه‌ای برای زنان باید فراهم گردد. علاوه بر آن، برای زنان شاغل تدابیر حمایتی نظیر مرخصی زایمان، مرخصی خانوادگی، تسهیلات نگهداری از فرزندان و سالخوردگان لازم و ضروری است.البته برای تشویق مردان به مشارکت در امور خانه‌داری نیز باید تدابیر مشابهی اتخاذ شوند. از سوی دیگر به علت عدم استفاده از نیروی کار زنان در سطوح مدیریتی، آنها از تجربه کمتری برخوردارند لذا در هر سازمان و موسسه باید روش‌ها و تدابیر مناسبی مقرر شود تا زنان بتوانند دانش خود را افزایش داده، برتجربیات شغلی خود بیفزایند و صلاحیت های لازم را برای کسب سمت‌ها و پست‌های عالی فراگیرند.
( Writh.L.Wemen in Management, Ibid.p.99).
۴-۶- حق برخورداری برابر از امنیت شغلی درقوانین موضوعه ایران
در قانون اساسی ایران، امنیت شغلی را که در زمره امنیت های مادی ومعنوی در اصل بیست ودوم قرار گرفته، به نحو خاصی از اصل چهل و ششم نیز می‌توان استنباط کرد. قسمت دوم این اصل مقرر می‌دارد: «هیچ کس نمی‌تواند به عنوان مالکیت نسبت به کسب و کار خود، امکان کسب و کار را از دیگران سلب کند». در فصل دوم قانون کار نیز از امنیت شغلی به صورت‌های مختلف حمایت شده است:
۱- حفظ امنیت شغلی کارگران در صورت تغییرات حقوقی دروضع کارگاه (ماده۱۲)؛
۲- حفظ امنیت شغلی کارگران در موارد تعلیق قرارداد کار و لزوم بازگشت کارگران به کار پس از رفع تعلیق (مواد ۱۴-۲۰)؛
۳- ممنوعیت مطلق اخراج کارگران بدون تقصیر و لزوم پرداخت حق سنوات به کارگرانی که در اثر تقصیر اخراج شده اند ( ماده ۲۷)؛
۴- ممنوعیت اخراج نمایندگان قانونی کارگران و اعضای شورای اسلامی کار و داوطبان واجد شرایط نمایندگی (ماده ۲۸)
همچنین ماده «۱۰۵» منشور حقوق و مسئولیت های زنان، برحق بهره‌مندی زنان از امنیت شغلی تاکید می‌کند.
کشور ما به لحاظ طی کردن دوران توسعه و تحریم های اعمال شده از طرف بیگانگان، فاقد ثبات اجتماعی بوده که خود موجب رقابت نابرابر در کسب شغل و استخدام، اخراج بی ضابطه در تعدیل‌ها ( برخی کارخآن‌جات بزرگ و شرکت های دولتی در تعدیل نیروی انسانی با توجیه اینکه چون مردان بار مالی خانواده را متعهد هستند، اخراج زنان را در اولویت قرار داده اند) ،اخراج زنان به دلیل بارداری در موسسات خصوصی، سخت گیری های غیر معقول در گزینش واستخدام آزمایشی و قراردادی طی سال‌ها خدمت و عدم تبدیل آن به پیمانی و رسمی شده که عملاً امنیت شغلی را از بین برده است. مورد دیگر قانون عدم شمول کارگاه‌های زیر۵ نفر از قانون کار می‌باشد که ضمن محروم نمودن زنان از مزایای شغلی، کارفرما را مخیر نموده هر وقت بخواهد کارگر را اخراج نماید ( طبق یک آمار تعداد این کارگران اعم از زن و مرد ۲ میلیون نفر می باشد که با اعضاءخانواده به حدود ۱۰میلیون نفر بالغ می‌گردند) عدم اطلاع از وضعیت بازار، عدم امکان رقابت با کالاهای خارجی در عرصه تولید و مشکل توزیع برای زنانی که اقدام به تشکیل تعاونی‌های تولیدی نموده‌اند و همچنین زنانی که با خود اشتغالی در خانه فعالیت می‌کنند، موجب افت، رکود و تعطیلی کار شده که امنیت شغلی آنان را متزلزل کرده است.اگر تبعیض در اعطاء اعتبارات مالی و تکنولوژی را هم به این مهم اضافه کنیم، عدم ثبات اشتغال زنان ایرانی ملموس‌تر خواهد شد.( آملی . “بررسی حقوق اشتغال زنان ایران وانطباق آن با کنوانسیون رفع کلیه تبعیضات علیه زنان” ،مجموعه مقالات دومین همایش توانمند سازی زنان، تهران، مرکز امور مشارکت زنان ، ۱۳۸۰،ص۸۶).
۴-۷- حق دریافت مزد مساوی در مقابل کار مساوی درقوانین موضوعه ایران
در قانون اساسی ایران اصل صریحی مبنی بر حمایت ازدستمزد وجود ندارد، اما از روح برخی از اصول، این موضوع به خوبی قابل درک است.در بندهای ۹ و۱۲ اصل سوم، از رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه در تمام زمینه‌های مادی ومعنوی و پی‌ریزی اقتصاد صحیح وعادلانه بر طبق ضوابط اسلامی جهت ایجاد رفاه و رفع فقر و برطرف ساختن هر نوع محدودیت درزمینه‌های تغذیه و مسکن وکار و بهداشت و تعمیم بیمه سخن می‌گوید. همچنین دربند ۱ اصل چهل وسوم، برتامین نیازمندی‌های اساسی برای همه ودر بند ۴ اصل مذکور، بر جلوگیری از بهره‌کشی از کار دیگری تصریح می کند.
به موجب ماده ۲۳ قانون کار مصوب۱۳۳۷: «مزد کارگر زن و کارگر مرد برای کار مساوی یکسان است.» ماده فوق با تصویب قانون کار مصوب۲۹/۸/۱۳۶۹ اصلاح گردید. ماده ۳۸ قانون اخیر در زمینه اصل تساوی مزد مقرر می‌دارد: « برای آن‌جام کار مساوی که در شرایط مساوی در یک کارگاه آن‌جام می‌گیرد باید به زن و مرد مزد مساوی پرداخت شود. تبعیض در تعیین میزان مزد بر اساس سن، جنس، نژاد و قومیت و اعتقادات سیاسی و مذهبی ممنوع است».
قانونگذار برای عدول از دستور این ماده و قصور درآن، مجازات نیز پیش‌بینی نموده است.به استناد ماده ۱۷۴ قانون کار، متخلفان از ماده ۳۸ «حسب مورد علاوه بررفع تخلف یا تادیه حقوق و یا هر دو در مهلتی که دادگاه با کسب نظر نماینده وزارت کار و امور اجتماعی تعیین خواهد کرد، به ازای هر کارگر به ترتیب ذیل محکوم خواهند شد:
۱- برای تا ۱۰ نفر ،۲۰۰ تا ۵۰۰ برابر حداقل مزد روزانه یک کارگر.
۲- برای تا ۱۰۰ نفر نسبت به مازاد ۱۰ نفر، ۲۰ تا ۵۰ برابر حداقل مزد روزانه یک کارگر.
۳- برای بالاتر از ۱۰۰ نفر نسبت به مازاد ۱۰۰ نفر، ۱۰ تا ۲۰ برابر حداقل مزد روزانه یک کارگر.
در صورت تکرار تخلف، متخلفان مذکور به حبس از ۹۱ روز تا ۱۸۰ روز محکوم خواهند شد.» بدین ترتیب با وضع این ضمانت اجرای سنگین، می‌توان امیدوار بود که باوجود یک بازرسی منظم و تقریباً فراگیر از موارد بی عدالتی وتبعیض شغلی علیه زنان کاسته شود.
با توجه به اینکه قوه مقننه ایران اجازه الحاق به مقاوله نامه مزد مساوی (شماره ۱۰۰) را در تاریخ ۲۶/۱۱/۱۳۵۰ مورد تصویب قرار داده است وبا عنایت به اینکه دولت ایران هیچ‌گاه انصراف خود را نسبت به این مقاوله نامه اعلام ننموده است، لذا متعهد است مفاد آن را به مرحله اجرا گذارد و از این لحاظ مقررات مقاوله نامه بخشی از نظام حقوقی ایران محسوب می‌ شود.( علویون، کارزنان در حقوق ایران و حقوق بین المللی کار، صص ۱۷۵-۱۷۰).
همچنین منشور حقوق و مسئولیت ‌های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران درماده ۱۰۴ بر «حق برخورداری از مزد و مزایای برابر، درشرایط کار مساوی با مردان و سایر زنان» اذعان می کند.
در کشور ایران، حدود ۴۰ درصد از نیروی کار روستاها و ۱۳ درصد نیروی فعال شهرها را زنان تشکیل می دهند. این مهم صرف نظر از زنانی است که در خانه با خود اشتغالی بخشی از هزینه های زندگی را تأمین می‌کنند (حدود ۵/۱ میلیون زن سرپرست خانوار نیز در ایران وجوددارد که بخشی ازآنان شاغل هستند) یا اینکه به لحاظ بیکاری زوج، کل هزینه های زندگی را بر دوش دارند. البته در مشاغل دولتی و کارخآن‌جات بزرگ ونهادهای عمومی بین دستمزدها تا حدودی تعادل برقرار است، اما در موسسات خصوصی چه درزمینه دستمزدها و چه درزمینه امتیازات تبعیض وجود دارد. زنان خود اشتغال از هیچ گونه مزایای مطرح درقانون اعم از تامین اجتماعی، بازنشستگی، هزینه پرداخت زایمان و شیرکودک برخوردارنیستند. در یک بررسی به عمل آمده در سال ۱۳۷۷، متوسط دستمزد زنان حدود۴۰ درصد کمتر از مردان بوده واین زنان از هیچ‌گونه مزایایی مانند بهره‌وری، پاداش افزایش تولید و…برخوردار نبودند.( آملی، “بررسی حقوق اشتغال زنان ایران و انطباق آن با کنوانسیون رفع کلیه تبعیضات علیه زنان”، صص ۸۷و۸۶) به نظر می‌رسد بهترین راه برای حذف تبعیضات مالی، تعیین موقعیت اقتصادی زنان با توجه به میزان بهره وری وکارآیی آنها به دور از باورهای رایج ذهنی می‌باشد.
۴-۸- حق برخورداری از تامین اجتماعی برابر درقوانین موضوعه ایران
برخورداری ازتامین اجتماعی وداشتن رفاه مطلوب در زندگی و بهره مندی از امکانات بهداشتی و درمانی به هنگام بیماری وهمچنین احساس امنیت در برابرتهدیدهای مختلف، یکی از خواسته‌های اساسی انسان‌ها محسوب می‌گردد ودولت‌ها نیز عموماً سعی می‌نمایند در تامین این خواسته مهم تلاش نمایند.
در اصل بیست ونهم قانون اساسی پیش بینی شده است: «برخورداری ازتامین اجتماعی ازنظر بازنشستگی،بیکاری،پیری، از کار افتادگی،بی سرپرستی، در راه ماندگی،حوادث و سوانح و نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی ومراقبت پزشکی به صورت بیمه وغیره حقی است همگانی.» درنتیجه دولت مکلف گردیده است «طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل ازمشارکت مردم،خدمات و حمایت‌های مالی فوق را برای یک یک افراد کشور، تامین کند».
براساس آنچه در این اصل آمده است، منظور از نظام تامین اجتماعی درجمهوری اسلامی ایران «نظام جامعی است که جامعه و آحاد مردم را در برابر رویدادهای قابل انتظار و یا پیش بینی نشده اجتماعی، اقتصادی و طبیعی (مانند بیکاری، ازکار افتادگی، بازنشستگی، بیماری، فوت، بی سرپرستی، فقر، کاهش یا قطع درآمد، سالمندی و ناتوانی‌های جسمی وذهنی و آسیب‌های اجتماعی) موردحمایت و پوشش قرار می‌دهد.»( طغرانگار، حقوق سیاسی- اجتماعی زنان قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ،تهران،مرکز اسناد انقلاب اسلامی،چاپ اول،۱۳۸۳،ص ۱۷۶).
بند ۹ اصل سوم قانون اساسی ضمن تصریح بر رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه، در بند ۱۲ بر پی‌ریزی اقتصاد صحیح و عادلانه بر طبق ضوابط اسلامی جهت ایجاد رفاه و رفع فقر و برطرف ساختن هر نوع محرومیت در زمینه‌های تغذیه، مسکن، کار و بهداشت و تعمیم بیمه تاکید می کند.
اصل بیست ویکم قانون اساسی نیز دولت را موظف به آن‌جام اموری جهت تضمین رعایت حقوق زن می‌کند که ازآن جمله است:«۴- ایجاد بیمه خاص بیوگان و زنان سالخورده و بی سرپرست». همچنین ماده «۱۰۸» منشور حقوق ومسئولیت‌های زنان درنظام جمهوری اسلامی ایران برحق برخورداری از تامین اجتماعی زنان اشاره می کند.
قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، ضمن تصریح بر گسترش حمایت‌های اجتماعی و تهیه و تدوین طرح جامع توانمندسازی زنان خود سرپرست و سرپرست خانوار، بر افزایش مستمری ماهیانه زنان سرپرست خانواده تحت پوشش دستگاه‌های حمایتی برمبنای چهل درصد حداقل حقوق ودستمزد در سال اول برنامه تاکید می کند.
ماده «۵۴» قانون تأمین اجتماعی مصوب ۱۳۵۴ و ۱۳۵۸ تصریح می‌کند:
بیمه شدگان و افراد خانواده آنها از زمانی که مشمول مقررات این قانون قرار می‌گیرند درصورت مصدوم شدن بر اثر حوادث یا ابتلا به بیماری می‌توانند از خدمات پزشکی استفاده نمایند. خدمات پزشکی شامل کلیه اقدامات درمانی سرپایی، بیمارستانی، تحویل داروهای لازم وآن‌جام آزمایشات تشخیص طبی می‌باشد.
این ماده قانونی عام است و به ظاهر افراد خانواده بیمه شدگان اعم از زن یا مرد مشمول مقررات مندرج در آن قرارمی‌گیرند. اما مفاد ماده ۵۸ همان قانون، تعادل و تساوی موجود در ماده ۵۴ را به زیان افراد خانواده زنان شاغل در هم می‌ریزد:
«افراد خانواده بیمه شده که از کمک‌های مقرر در ماده ۵۴ این قانون استفاده می‌کنند عبارتند از :
۱- همسربیمه شده
۲- شوهر بیمه شده درصورتی که معاش او توسط بیمه شده‌ زن تأمین می‌شود و سن او از شصت سال متجاوزباشد یا طبق نظر کمیسیون پزشکی موضوع ماده ۹۱ این قانون^([۱]) از کار افتاده شناخته شود.
۳- فرزندان بیمه شده که دارای یکی از شرایط زیرباشند:
الف – کمتر از هیجده سال تمام داشته باشند و در مورد فرزندان اناث به شرط نداشتن شوهر تا بیست سالگی و یا منحصراً طبق گواهی یکی ازمؤسسات رسمی آموزشی به تحصیل اشتغال داشته باشند.
ب – در اثربیماری یا نقص عضو طبق گواهی سازمان تأمین خدمات درمانی، قادر به کار نباشند.