در رویکرد تعاملی چرنیس منابع فرسودگی شغلی متعدد هستند. فشارزاها باعث می­شوند فرد دچار آشفتگی روانی شود و مقابله­ دفاعی از طریق مجموعه ­ای از تغییرات در نگرش و رفتار فرد مشخص می­ شود.
در مدل کاپنر نیز نسبت به این اعتقاد تاکید می­ شود که بین فشارزاها و آشفتگی روانی، میزان آشفتگی روانی و درجات و تعداد مکانیسم­های دفاعی، آشفتگی روانی و احساس شکست و سنخ شخصیت نوع A و فشارزاهای ادراکی، رابطه مثبت و بین این سنخ از شخصیت و حمایت اجتماعی رابطه منفی وجود دارد. افرادی که در مشاغل سطوح بالا قرار دارند و احساس خشنودی در مورد کارشان دارند، کمتر احتمال می‌رود فرسودگی شغلی را تجربه کنند. کارکنانی که روابط خوبی با همکاران خود دارند و پسخوراندی نیز از دیگران دریافت می­ کنند می­توانند محیط کار خود را تحت تاثیر قرار دهند نیز کمتر احتمال می­رود از پای درآیند. از بین متغیرهای دیگری که با فرسودگی شغلی دخیل هستند می­توان به وضعیت تاهل افراد اشاره کرد. تحقیقات حکایت از این دارند که موارد کمتری از فرسودگی شغلی در بین اشخاص متاهل نسبت به افراد مجرد گزارش شده است (عرفانی، ۱۳۸۰). دلیل احتمالی این امر شاید به وجود روابط عاطفی گرم، حمایت­های اجتماعی و مواردی از این قبیل باشد. تحقیق روی فرسودگی شغلی معطوف به تبیین علل و ارائه طرق عملی مقابله با ان است. یک یافته جدید حاکی از آن است که افسردگی جز مهم فرسودگی است. هنگامی که افراد افسردگی و فرسودگی شغلی را تجربه می­ کنند احساس بدی دارند. به علاوه بسیاری از افراد بدون کمک دیگران در تشخیص دقیق احساسات خود ناتوان هستند. طبق تحقیقات صاحب­نظران علوم رفتاری، یکی از مهم­ترین عوامل مولد فرسودگی شغلی در سازمان، سبک رهبری خاصی است که توسط سرپرستان سازمان اتخاذ می­ شود. در این زمینه در مجموع تحقیقات حکایت از این دارند، کارکنانی که با سرپرستان دارای ملاحظه کاری کم، کار می­ کنند، برای مثال، پایین بودن رفاه و آسایش کارکنان و پایین بودن روابط دوستانه و گرم بین سرپرستان و پرسنل نسبت به افرادی که رابطه صمیمانه­تری را با سرپرستان خود دارند، بیشتر در معرض ابتلا به فرسودگی شغلی قرار دارند. براساس دیدگاه­ های کارشناسان رفتار سازمانی، رفتار ملاحظه کارانه شامل کارهایی از قبیل مشاوره، گوش دادن و پیشنهادهای یاری دهنده به اعضای سازمان می­ شود. به هر حال وجود سبک ملاحظه کارانه معقول در سازمان در کاهش فرسودگی شغلی می‌تواند موثر واقع شود (فرج­پور، ۱۳۹۲). همان­طور که بیان شد علل و عوامل جسمی و روانی متعددی در ایجاد فرسودگی شغلی موثر هستند که مهمترین آن­ها عبارتند از:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱- درماندگی آموخته شده
۲- فقدان کنترل
۳- عدم هماهنگی
۴- عدم تعادل در ارزش­ها
۵- فعالیت افراطی
۶- بی­علاقه بودن به محیط کار، همکاران، کارفرما
۷- کار یکنواخت
۸- کم بودن یا زیاد بودن کار نسبت به توانایی فرد
۹- مسائل و مشکلات خانوادگی و مالی
۱۰- بیماری­های جسمی و روحی
۱۱- مسائل اجتماعی و سیاسی
۱۲- فقدان پاداش
۱۳- احساس ضعف
۱۴- نامناسب بودن نظام ارزیابی عملکرد شغلی افراد و جایگزین شدن رابطه به جای ضابطه در سازمان
۱۵- هماهنگ نبودن میزان پرداخت حقوق و مزایا و میزان کاری انتظار می­رود فرد در سازمان انجام دهد
۱۶- نا آشنا بودن افراد با اهداف سازمان یا قابل درک نبودن این اهداف برای آنان
۱۷- عدم بهره­ گیری از همه توان و استعدادهای بالقوه افراد در انجام دادن وظایف شغلی(کیلفدر و همکاران، ۲۰۰۱).
۲-۷-رابطه فرسودگی شغلی و ویژگی­های شخصیتی
در حالی که برخی محققان به دنبال بررسی رابطه نشانگان فرسودگی شغلی و فشار روانی هستند، برخی دیگر در پی یافتن ویژگی­های شخصیتی با علائم مشخص این نشانگان هستند. مطالعات نشان می­دهد افرادی که از لحاظ عاطفی دچار فرسودگی شغلی می­شوند، اغلب کمال­گرا و به طور افراطی درگیر و شغلشان هستند و از طرفی اهداف غیر واقعی را برای خود مجسم می­ کنند. پژوهشگران اشاره دارند که بین الگوی رفتاری نوع A و علائم فرسودگی شغلی ارتباط معناداری وجود دارد. لازم به توضیح است که افراد دارای ویژگی­های رفتاری نوع A در بسیاری از مواقع به این ترتیب عمل می­ کنند:
- وقتی محدودیت زمانی وجود نداشته باشد بیشتر تلاش می­ کنند.
- امتیازات تحصیلی بیشتری به دست می­آورند.
- اهداف تحصیلی بالاتری انتخاب می­ کنند.
- تا سر حد توان کار می­ کنند.
- کمتر احساس خستگی می­ کنند.
- تلکیف­مدار هستند.
- به فوریت­های زمانی حساسیت دارند.
- رقابت­جو و اهل پیشرفت هستند.
- تلاش می­ کنند به طور همزمان چند کار انجام دهند و همیشه در انجام کارهای مختلف شتاب­زده عمل می­ کنند.
- رفتارهای خشونت­آمیز و پرخاشجویانه دارند.
- دائما در حال حرکت و تحرک هستند.
به هر حال پرداختن افراطی و شدید به فعالیت­های مربوط به شغل و اهداف غیر واقعی و دست نیافتنی را در رابطه با کار خویش دنبال کردن به گفته بسیاری از محققان اولین علائم و مراحل هشدار دهنده فرسودگی شغلی است (فرج­پور، ۱۳۹۲).
۲-۸- اثرات فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی دارای اثرات گوناگونی است که مهمترین آن­ها عبارتند از:
۱- کاهش عملکرد، که در آن فرد نمی­تواند از تمام و قسمت اعظم توان، استعداد و انرژی جسمی و روانی خود برای انجام کار استفاده کند.
۲- تلاش برای یافتن مشاغل و حرفه­ های جدید.
۳- اغلب قربانیان نشانگان فرسودگی شغلی در واقع از لحاظ روانشناختی حالت کناره­گیری پیشه می­ کنند و تا زمان بازنشستگی دچار چنین وضعیتی خواهند بود.
۴- افرادی که از نشانگان فرسودگی شغلی رنج می­برند ممکن است در جستجوی مشاغل و نقش­های اداری و اجرایی باشند.
یکی از اثرات فرسودگی شغلی رنج بردن از فرسودگی بدنی است. افرادی که از این عارضه رنج می­برند، اصولا دارای انرژی کم و خستگی بیش از حد هستند. به علاوه اینکه، برخی از نشانه­ های فشار بدنی نظیر سردرد، تهوع، کم خوابی و تغییراتی در عادات غذایی را به طور فراوان گزارش می­ دهند. اثر دیگر این است که افراد مبتلا به فرسودگی شغلی، فرسودگی عاطفی را نیز تجربه می­ کنند. افسردگی، احساس درماندگی، احساس عدم کارایی در شغل خود و مواردی از این قبیل، همگی نمونه­هایی از فرسودگی شغلی هستند (اسچافلی و همکاران، ۱۹۹۴)..
۲-۹- پیشگیری از فرسودگی شغلی
موارد زیر می ­تواند ما را در پیشگیری از فرسودگی شغلی راهنمایی نماید:
۱- بهتر است قبل از به کار گماردن افراد، توانایی­های آن­ها را برای انجام کار از نظر فعالیت­های فیزیکی، فیزیولوژیکی و روانی سنجید و افرادی را که دارای این توانمندی­ها هستند به کار مشغول کرد.
۲- مناسب کردن شرایط محیط کار مانند کاهش سر و صدا، رطوبت و درجه حرارت مناسب، روشنایی کافی.
۳- توجه به حق و حقوق کارکنان و کمک گرفتن از یک روانشناس برای بهبود روابط کاری.
۴- توجه به این موضوع که تولید زیاد و افزایش بهره­وری در صورت توجه به ارزش­های انسانی کارکنان بهتر و راحت­تر به دست می ­آید.
۵- رعایت عدالت و انصاف در محیط کار و مشخص بودن شرح وظایف کارکنان.

۱- آلودگی هوا به عنوان یکی از عمده مشکلات محیط زیستی و انسانی ایران همواره کانون توجه مسئولان و کارشناسان بوده و برنامه های مختلفی برای حل این معضل پیشنهاد شده است. با آنکه قوانین و مقررات مختلفی برای کنترل آلودگی هوا به تصویب رسیده است، اما به نظر می رسد این دسته تدابیر برای مقابله قاطعانه با این معضل به نحوی که هم هوای پاک را شهروندان هدیه کند و هم در روند توسعه اقتصادی ایجاد اختلال نکند از کارآیی لازم برخوردار نیستند. چرا که این مقررات با رویکردی ملایم و واکنشی، عموماً به تدوین سازوکارهای کنترل انتشار آلاینده ها توسط خودروها و کارخانجات پرداخته و از دیگر واحدهای مهم آلاینده صرف نظر میکنند،استانداردهای دقیق و جامعی را برای انتشار و نحوه کنترل آلاینده ها ارائه نمیدهند و ازسازوکارهای بازرسی و نظارت قوی و ضمانت اجرایی مناسب بهره مند نیستند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲- در عرصه بین المللی، با آنکه دولت جمهوری اسلامی ایران عضو دو کنوانسیون مهم بین المللی در زمینه دگرگونی اقلیمی و کاهش لایه ازون شده؛ اما سازوکارهای اجرایی متعددی برای عمل به تعهدات و تحقق مفاد آنها لازم است. از این رو، نظام حقوقی حفاظت از هوا در ایران صرفاً محدود به آلودگی هوای شهری می شود ، و تهدیدهای مهم دیگر علیه هوا و جو، یعنی باران اسیدی، تأثیرات گلخانه ای و کاهش لایه ازون را در برنمی گیرد. لذا میتوان این نظام حقوقی را ناقص توصیف کرد.
۳- با آنکه تصویب این مقررات و انجام برنامه های اجرایی مختلف توسط دولت برای کنترل واحدهای آلاینده، تا حد زیادی در حفظ هوای پاک و سلامتی انسان و محیط زیست نقش داشته، اما تدوین و اجرای برخی سازوکارهای تقنینی و اجرایی به همراه تقویت و تشدید سازوکارهای نظارتی و کیفری که برای کنترل کامل آلودگی هوا لازم است، پیشنهاد می شود در طی یک برنامه ملی جامع و کامل زمان مند نهادینه شوند. با توجه به رویکردهای نو در زمینه کنترل آلودگی هوا مانند رویکردهای پیشگیرانه، جبرانی، پایدار و یکپارچه، و نیز با بهره گیری از تجربه های بین المللی در این جامع، کامل و سختگیرانه در زمینه « نظام حقوقی» زمینه می توان به شکل گیری یک مقابله با آلودگی هوا امیدوار شد.
نکته مهم آن است که دسترسی به اطلاعات زیست‌محیطی شرط لازم برای تحقق حق افراد، برای مشارکت در اتخاذ تصمیمات زیست‌محیطی است؛ زیرا آگاهی یافتن از آثار و پیامدهای عواملی که بر محیط زیست تأثیرگذارند، وابسته به دسترسی افراد به اطلاعات زیست‌محیطی است. پس از این مرحله است که افراد با آگاهی کامل می‌توانند در اتخاذ تصمیمات زیست‌محیطی مشارکت داشته باشند. حق دیگری که در چارچوب حق بهره‌مندی از محیط زیست سالم باید از آن سخن گفت، حق آموزش مسائل زیست‌محیطی است. این وظیفه دولت‌هاست که نسبت به آموزش مسائل محیط زیست به افراد جامعه اقدام کنند. این عمل می‌تواند از طریق مدارس، کتاب‌های آموزشی و رسانه‌های عموم انجام پذیرد. حق دسترسی به جبران خسارت یکی دیگر از تقسیمات حق بهره‌مندی از محیط زیست سا لم است. بر این اساس هر شهروندی باید حق دسترسی به مراجع قضایی و جبران خسارت زیست‌محیطی را داشته باشد.
حق بهره‌مندی از محیط زیست سالم، در درون خود متضمن چند حق دیگر است که عبارتند از:
۱-حق دسترسی به اطلاعات زیست ‌محیطی.
۲-حق آموزش مسائل زیست ‌محیطی.
۳-حق تصمیم‌گیری در مورد مسائل زیست محیطی.
۴-حق دادرسی و جبران خسارت زیست محیطی.
حق دسترسی به اطلاعات زیست محیطی، از یک طرف به حق افراد در کسب اطلاعات زیست محیطی بدون هیچ محدودیتی اشاره دارد و از طرف دیگر اشاره به تکالیف دولت‌ها در واگذاری این اطلاعات به افراد جامعه دارد. پایان نامه حاضر نشان داد که اصل مشارکت یکی از اصول مهم حقوق زیست محیطی محسوب میشود که مرکب از سه مولفه:
۱- حق دسترسی به اطلاعات زیست محیطی.
۲- مشارکت عموم در فرایند تصمیم سازی.
۳- تصمیم گیری و دسترسی و توسل به مراجع اداری و قضائی در حوزه محیط زیست است.
شناسایی این اصل در اسناد مختلف بین المللی از جهات زیادی اهمیت دارد:
۱-۳- با شناسایی این اصل در اسنا د ،آیین نامه ها ،مصوبات، کنواسیون های بین المللی وداخل کشورها وشهرها و تکرار آن میتوان امیدوار بود که به تدریج مقدمات اولیه مربوط به فرایند شکل گیری قاعده عرفی در این حوزه فراهم شود.
۲-۳- شناسایی و اجرای اصل مشارکت به مثابه به اجرا گذاشتن حق بر محیط زیست سالم است چه اینکه اجرای مؤلفه های این اصل، به مفهوم حق بر محیط زیست سالم معنا م یدهد. به رغم اینکه حق مزبور اساسی شده و در قوانین اساسی بسیاری از کشورها درج شده است، ولی این امر به تنهایی کفایت نمی کند و باید به صورت محسوس به مرحله اجرا گذاشته شود. اصل مشارکت این موقعیت را برای تحقق واقعی و مؤثر حق برمحیط زیست درعالم خارج فراهم می سازد.
۳-۳- محور اصلیِ، اصل مشارکت معطوف به بازیگران غیردولتی است، زیرا بدون مداخله ایشان در عمل این اصل مفهوم خود را از دست خواهد داد.
نقش دهی به این بازیگران در عموم درمسئولیت محیط زیست اهمیت زیادی دارد، زیرا می تواند به خوبی در دو فرایند:
تصمیم سازی زیست محیطی و توسل به مراجع قضائی مشارکت نماید. اطلاعات تخصصی بعضی ازسازمان های غیردولتی زیست محیطی منبعی مفید برای تنظیم و تدوین برنامه ها و سیاست ها ی محیط زیستی تلقی می شود که از آن جمله می توان به تجربیات و همکاری این سازمان ها برای انجام مطالعات مربوط به ارزیابی آثار زیست محیطی اشاره کرد. مشارکت این سازمان ها در فرایند توسل به مراجع قضائی نیز اهمیت دارد، زیرا این سازمان ها اغلب به عنوان مدافعان واقعی محیط زیست در مراحل مختلف دادرسی، اعم از اینکه مستقیم و یا باواسطه طرف دعوا باشند، ظاهرمی شوند.
۴-۳- درخصوص اصل مشارکت که موضوع این تحقیق است باید اذعان کرد که با وجود شرکت ایران در اکثر کنفرانس های بین المللی ومصوبات،آیین نامه ها مربوط به محیط زیست که قریب به اتفاق آنها را نیز امضاء و تصویب کرده است، همچنان ضعف ها و نواقصی و جود دارد. به طور کلی، ایران در این حوزه و برای انجام تعهدات داخلی و بین المللی خود در زمینه حفاظت از محیط زیست اقداماتی را انجام داده است، ولی این تلاش و کوشش ها کافی به نظر نمی رسد، زیرا هنوز بستری مناسب برای تحقق مؤثر و واقعی مؤلفه های اصل مشارکت زیست محیطی در حقوق ایران فراهم نشده است، ولی با وجود این باید امیدوار بود که تصویب لایحه پیشنهادی قانون آیین دادرسی کیفری و لایحه قانونی دسترسی آزاد به اطلاعات بتواند گوش های از خلأ های موجود را پر کند. از آنجا که حفظ محیط زیست ارتباطی مستقیم با زندگی انسان ها دارد در عصر حاضر با توجه به پیشرفت تکنولوﮋی و صنعت که از عوامل مهم فزاینده آلاینده ها به حساب می آیند کوشش هایی در راستای محافظت از محیط زیست به عمل آمده است. شناخت عوامل موثر در آلودگی های زیست محیطی می تواند به ما در تدوین برنامه هایی در جهت مقابله با این آلودگی ها کمک نماید.
با توجه به اینکه وسایل نقلیه موتوری و به کارگیری سموم و کودهای شیمیایی ونیززباله ها و فاضلاب های خانگی و صنعتی از مهم ترین عوامل ایجادکننده آلودگی های زیست محیطی در شهر وبعضی ازروستاها ودهستانها می باشند لذا ضروری به نظر می رسد که مطالعاتی در این زمینه ها انجام گرفته و تصمیماتی در راستای کاهش این آلودگی ها و نیز در صورت امکان حذف آنها اتخاذ گردد.
شایان ذکر است که مدیریت اصولی و برنامه ریزی های مدون در جهت کاهش تردد خودروها و نیز از رده خارج کردن خودروهای فرسوده علاوه بر کاهش آلودگی هوا باعث کاهش آلودگی های صوتی نیز می شود. آلودگی آب و خاک را نیز می توان از طریق مدیریت فاضلاب ها و پساب های صنعتی و خانگی و تصفیه آنها و ارتقاء و افزایش تصفیه خانه ها و بازیافت زباله ها و نیز استفاده هر چه کمتر از کودها و سموم شیمیایی کاهش داد. یادآوری این نکته ضروری به نظر می رسد که فرهنگ سازی احترام به محیط زیست می تواند راه حل مناسبی در جهت حفاظت از محیط زیست به شمار آید. با توجه به تحلیل ها وادله قائلین به هر یک از دو نظریۀ مورد اشاره در مجموع به نظر میرسد که باید بین این دو شاخۀ مسئولیت حقوقی تمایز قائل شد. درست است که مبدأهر دو مسئولیت نقض تعهدات سابق است و از حیث اهلیت و بار اثبات تقصیر تفاوت جوهری بین مسئولیت قهری و قراردادی وجود ندارد و دفاعیات معتقدین به نظریۀ وحدت مسئولیت در این موارد قابل پذیرش است، لکن همان گونه که بعضی از حقوق دانان اشاره نموده اند تفاوت های جوهری نیز وجود دارد که سبب تمایز میگردد. از آنجا که در مسئولیت قراردادی تعهداتی که نقض آن ها موجب مسئولیت میشود برخاسته از ارادۀ طرفین است، در حالی که در مسئولیت قهری ناشی از حکم قانونگذار است. این وضعیت تفاوت های ذاتی بین دو مسئولیت به جای میگذارد. از جمله این که در مسئولیت قراردادی حدود و مقدار ضرر با ارادۀ طرفین ترسیم میشود و به لحاظ این ضررهای غیر قابل پیش بینی در قلمرو توافق و محاسبات طرفین قرار نمیگیرد. لذا قابل جبران نیز نمی باشد، اما در مسئولیت قهری از آنجا که التزام سابق ناشی از حکم قانون گذار است لذا ضررهای قابل جبران محدود به موارد قابل پیش بینی نیست.
مطلب دیگر این است که در مسئویت قراردادی در فرض تعدد متعهدین اصل عدم تضامن است. لذا چنانچه متعهد له بخواهد از مزایای مسئولیت تضامنی بهره مند گردد، باید ضمن قرارداد شرط تضامن نماید. حال آن که در مسئولیت قهری اگر چند نفردر ورود ضرر مدخلیت داشته باشند قوانین بسیاری ازکشورها اصل را بر تضامن گذاشته اند. نکته مهم دیگر این است که از آنجا که در مسئولیت قراردادی تعهد و التزام سابق ریشۀ قراردادی دارد؛ شرط معافیت از مسئولیت نیز در موارد معینی پذیرفته شده است، لکن از این حیث نیز در مسئولیت قهری وضع معافیت است و شرط عدم مسئولیت قابل قبول نیست؛ زیرا قواعد مربوط به مسئولیت مدنی از جمله قواعد امری است. در حقوق ایران نیز در قانون مدنی قواعد و احکام مسئولیت قراردادی طی مواد ۲۲۶ تا ۲۳۰ بیان شده و قواعد مسئولیت قهری طی مواد۳۳۱ تا ۳۳۷ تشریح شده است. این وضعیت مبین این است که قانون مدنی بین این دو نوع مسئولیت تمایز قائل شده است در قانون مدنی فرانسه نیز احکام مسئولیت قراردادی طی مواد۱۱۴۹ تا ۱۱۵۳و احکام مسئولیت قهری طی مواد ۱۳۸۲ به بعد بیان گردیده است. در کامن لو نیز بین مسئولیت ناشی از نقض قرارداد و مسئولیت مدنی تفاوت قائل میشوند و مورد نخست عموماً در کتاب های مربوط به حقوق قراردادها و مورد دوم را در کتب مربوط به حقوق مسئولیت مدنی مورد بحث قرار میدهند
فهرست منابع:
منابع فارسی:
۱- کتب
۱- اداره‌ی کل حفاظت ازمحیط زیست بوشهر،نظری برمحیط زیست استان بوشهر،به نقل از(قوام، میرعظیم)
۲- آزاد بخت بی تا دانشکده محیط زیست ،واحد علوم وتحقیقات دانشگاه آزاداسلامی تاریخ ۱۵/۳/۸۵
۳- اخوان کاظمی ،بهرام(۱۳۸۴)،«آموزه مهدویت وحقوق محیط زیست»،فصلنامه انتظار،ش۱۷
۴- ارفعی،عالیه وذیگران،حقوق بشرازدیدگاه مجامع بین المللی،تهران مطالعات سیاسی وبین المللی،۱۳۷۲
۵- آقایی، بهمن ، حقوق بین الملل دریاها و مسایل ایران، تهران، کتابخانه ی گنج دانش،.١٣٧۴
۴۶- انصاری،محسن، ۱۳۷۹ ،جایگاه و نقش محیط زیست دربرنامه های توسعه جمهوری اسلامی ایران و مقایسه آنبا برنامه های قبل از انقلاب
۷- امیری قائم مقامی،عبدالمجید،۱۳۷۸ حقوق تعهدات، جلد۱،میزان.
۸- بابایی مقدم،عابدین(۱۳۸۵)، بررسی وجوه تمایز بین خسارات زیست محیطی وسایر خسارات،ارائه دردرس مسئولیت مدنی زیست محیطی،دوره کارشناسی ارشدحقوق محیط زیست،دانشگاه حقوق، دانشگاه شهید بهشتی
۸- باوندی، بیژن با دانش اکولوژی آشنا شویم، (تهران، انتشارات انجمن ملی حفاظت منابع طبیعی و محیط انسانی، ۱۳۵۴)،ص ۵ زارع مایوان، حسن، زیست‌شناسی عمومی، (تهران، انتشارات سمت، ۱۳۷۲)،
۹- بزرگزاده،حبیب الله،۱۳۵۰«جشنهاواعیادملی ومذهبی درایران قبل از اسلام،اصفهان»ناشر:نویسنده
۱۰- بنان،‌غلامعلی، محیط زیست انسان و جلوگیری از آلودگی آن، (تهران، انجمن ملی حفاظت منابع طبیعی و محیط انسانی، ۱۳۵۱)، ج ۲،
۱۱- تقی زاده انصاری،مصطفی ،۱۳۷۴،حقوق بشروراهکارهای اجرایی،۱۳۸۰،حقوق کیفری محیط زیست
۱۲- توفیق، فیروز،۱۳۵۹،درآمدی برنامه ریزی اقتصادیبانگاهی به وضع ایران، انتشارات سازمان اموراداری واستخدامی
۱۳- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مقدمه‌ی عمومی علم حقوق، (تهران، کتابخانه‌ی گنج دانش، ۱۳۷۱)،
۱۴- جنیدی، محمد جواد، صنایع معدنی و آلودگی محیط، (تهران، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، ۱۳۵۲).
۱۵-  جوادی آملی، عبدالله ،اسلام و محیط زیست، انتشارات اسرا، ۱۳۸۶
۱۶- حبیبی، م؛ ۱۳۸۲حقوق اساسی، شماره اول، سال اول؛ یک حق اساسی
۱۹- خسروشاهی، قدرت‌الله و دانش‌پژوه، مصطفی، فلسفه‌ حقوق، (قم، موسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۷۹)،
۱۸- خلیلیان، سید خلیل، حقوق بین‌الملل اسلامی، (تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۸)،
۱۷- خوش اخلاق،رحمان ومرتضی حسن شاهی«تخمین خسارات وارده به ساکنان شیرازبه دلیل آلودگی»جمله تحقیقات اقتصادی ۶۱پاییزوزمستان۱۳۸۱
۱۸-  دبیری، مینو، آلودگی محیط(هوا ،آب، خاک)نشر اتحاد،
۱۷- دشتی،محمد(مترجم)(۱۳۸۱)،نهج البلاغه، انتشارات حضور.
۱۹- دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، درآمدی بر حقوق اسلامی،(قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۴) ج ۱،
(تهران، شرکت انتشار با همکاری بهمن برنا، ۱۳۷۱) ۱۳۷۹
۲۰- سازمان برنامه ریزی ،۱۳۷۷،مستندات برنامه سوم توسعه،انتشارات سازمان برنامه وبودجه
۲۱- سیدفاطمی،م؛۱۳۸۰،«تحلیل مفاهیم کلید حقوق بشر»تحقیقات حقوقی،۳۳-۳۴،-
۲۲- شایان، سیاوش، فرهنگ اصطلاحات جغرافیایی طبیعی، (تهران، انتشارات مدرسه، ،۱۳۷۳
۲۳- (شید ثانی: بی‌تا، ۱۶۶). صاحب جواهر ومراغی اتلاف وضرررا دلیل مسئولیت و متقابلاً محقق اردبیلی،
۲۵- شیرودی، دکتر عبدالحسین، قراردادهای ساخت، بهره‌برداری و واگذاری، پردیس قم دانشگاه تهران و شرکت مهندسی توسعه نفت، (۱۳۸۴-۱۳۸۶ )،
۲۴- شهیدی،م؛۱۳۸۰«تجاوزازحق»تحقیقات حقوقی،۳۳-۳۴-
۲۶- طیبی، سیدجمال الدین ومحمدرضا ملکی،۱۳۸۲، برنامه ریزی استراتژیک، انتشارات مولفین،

آمارهای جهانی نشان می دهند که یک در صد از جمعیت بزرگسال دنیا از طریق اختلال وسواس فکری-عملی افسرده وناتوان می شوند واز هر دویست نفر کودک ونوجوان در دنیا یک نفر مبتلا به وسواس است. علیرغم این که علایم ونشانه های وسواس در مردان وزنان متفاوت است امّا میزان شیوع آن درهردو جنس یکسان است؛ برای مثال زنان بیشتر از مردان به وسواسِ شستن مبتلا هستند، در حالیکه مردان بیشتردچار وسواسِ شمردن، وسواس جنسی ویا وسواس عملیِ کُند وآهسته بودن می شوند. زنان مخصوصاً در دوره ی حاملگی ویا دوره ی بعد از زایمان، در معرض خطر ابتلا به وسواس قرار می گیرند، احتمالاً به این علّت که در این دوره میزان مسئولیّت آنها افزایش می یابد و نسبت به قبل، شرایط مساعدتری برای شکل گیری و رشد وسواس در وجودشان پدید می آید. در کودکان پسر، میزان بروز وسواس دو برابر دختران است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

افراد مختلف در سنین مختلفی مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی می شوند. حتی افرادی دیده می شوند که علائم اختلال وسواس فکری-عملی را از همان سنین اولیه، یعنی شش سالگی نشان می دهند. عدّه ای نیز همزمان باشروع سن نوجوانی وبلوغ به آن مبتلا می گردند. به هر حال سن ابتلا به وسواس به طور تقریبی، ازاوائل دهه بیست سالگی تخمین زده شده است.البته شروع آن در مردان تا حدودی زودتر، یعنی در اواخر دوره ده سالگی است وزنان مستعدّ ابتلاء، تا اندازه ای دیرتر، یعنی در اواسط دهه بیست سالگی آن را تجربه می کنند. علائم وسواس نوعاً در اواخر دوره ی نوجوانی ویا اوایل بزرگ سالی آغاز می شوند. امّا برخی از علائم آن حتّی از زمان کودکی نیزظاهر می شوند. به احتمال قوی بین یک سوم تا نصف افراد بزرگسال مبتلا به وسواس، علایم وسواس را در کودکی تجربه کرده اند. پیشرفت های بیست سال اخیر درباره ی ارزیابی ودرمان این اختلال باعث شده است که کودکان بیشتری برای درمان وسواس به کلینیک های روانپزشکی مراجعه کنند. در واقع، بررسی ها حکایت از آن دارند که میزان شیوع این اختلال در کودکان و نوجوانانِ پایین تر از ۱۸ سال، بین شش صدم تا دو درصد می باشد. در همه ی فرهنگ ها مردها وزن ها به یک نسبت گرفتار این جزام روحی می شوند. بین یک سوم تا دو سوم افراد مبتلا به وسواس، آغاز این اختلال را به رویدادها و فشارهای مهّمی از زندگی خود نسبت می دهند( از قبیل از دست دادن فردی از افراد خانواده، حاملگی، زایمان ومسائل جنسی).
ازموارد دیگری که درباب محتوای انواع وسواس باید به آن ها اشاره کرد این است که اوّلاً شروع این اختلال تدریجی است؛ ثانیاً اندکی بیش از نصف افراد مبتلا به وسواس، زن هستند. ثالثاً این افراد معمولاً هوشی بالای حدّ متوسّط دارند و رابعاً اوج سنّ شروع آن در مردها بین ۱۳ تا ۱۵ سالگی و در زن ها بین ۲۰ تا ۲۴ سالگی است و بالاخره این که شروع اختلال معمولاً تدریجی است^[۸۷] و ۶تا ۱۶ درصد وسواسی ها از افسردگی هم در رنج هستند. علائمی مثل اختلال در خواب، اضطراب واحساس گناه در هردو اختلال دیده می شود. فرد وسواسی ای که به شدت افسرده هم هست ابتدا باید تحت درمان داروئی قرار گیرد تا از شدت افسردگی اش کاسته شود سپس با درمان شناختی رفتاری وسواسش کنترل کردد. ^[۸۸]
اصطلاحات و مفاهیم مرتبط با وسواس در فقه و اصول
پس از آشنا شدن با مفهوم وسواس، انواع و اقسام آن و نیز نشانه ها و علائم آشکارسازی و محتوای آن، در این مبحث به سراغ موضوعاتی می رویم که در ارتباط نزدیکی با موضوع وسواس بوده و شناختن درست مفهوم و کاربرد آن ها تأثیر مهمی در ایجاد باورهای بنیادین درست و منطقی، در عمقِ اعتقادات یک انسان مسلمان و معتقد و مقیّد به رعایت احکام و دستورات شرعی دارد. شاید اگر هر مسلمانی قبل از این که احکام و فروعات دین را بیاموزد، ابتدا مفاهیمی مثل شک، احتیاط، عبادت، گناه، ثواب و طهارت و نجاست را به درستی، فراگیرد و تکلیف واقعی خود را در برخورد با این موارد تشخیص دهد و از طرفی بداند که خداوند مهربان فقط از انسان انتظار عبودیّت و بندگی دارد، دیگر جایی برای اطاعت از شیطان و وساوس او باقی نمی ماند. از آن جا که پیروی از«ظن و گمان»، انسان را به «حق و یقین»، نمی رساند ، تلاش می کنیم با شناختن هر چه بهتر و بیشتر «حق»، راه ورود شک و تردید و وسوسه های شیطان را به قلب و باطن خود، مسدود کنیم.
۱-۵-۱- شک و وسواس
شک مفهومی است درمقابل یقین، که هم در فقه وهم در اصول از آن زیاد بحث شده است و در بسیارى از ابواب فقه، اعمّ از عبادات و معاملات جاری است. ضمن این که موضوع بسیارى از قواعد و اصول فقهی نیز می باشد.
در موضوع وسواس نیز «شک» یک بحث زیربنایی بوده و مبنایی است برای تعیین کردن میزان وسواس؛ به این معنا که هرچه میزان شک و تردید شخص مکلّف نسبت به موضوعی، بیشتر باشد میزان وسواس حاصله نیز افزون تر خواهد بود. بنابراین برای کاهش و رفع اختلال وسواس لازم است ابتدا مفهوم دقیق شک را بشناسیم، تا بتوانیم برای از بین بردن آن برنامه و طرح دقیق و درستی را پیش بینی کنیم.
۱-۵-۱-۱- شناخت و تعریف شک
«شک» از نظر لغوی، در مقابل «علم» قرار داده می شود، و در اصطلاح عبارت است از این که «دو یا چند احتمال مساوى نسبت به حکم یا موضوعى وجود داشته باشد، به گونه‏اى که هیچ‏کدام از احتمالات در ذهن قوى‏تر از دیگر احتمالات نباشد.» شک به معناى اصطلاحى آن، در مقابل قطع و ظن معتبر است؛ زیرا قطع یعنى منتفى بودن احتمال خلاف، و ظن یعنى وجود احتمال خلاف، ولى احتمال‏ خلاف ضعیف‏تر نسبت به طرف دیگر. معنى شک، مترادف با شبهه بوده و موضوع اصلی اصول عملیه (احتیاط، استصحاب، برائت، تخییر) به آن اختصاص یافته است.^[۸۹]
همچنین درتعریف لغوی، شک را نوعی حالت نفسانیِ حاصل از تردید بین دو یا چند چیز دانسته اند که در مقابل مفهوم «یقین» قرار می گیرد؛ اعمّ از این که دو طرف تردید همسان باشند یا یک طرف بر طرف دیگر رجحان داشته باشد. شک یا تردید وضعیتی است بین اعتقاد و عدم اعتقاد، که در آن عدم قطعیّت، سوء ظن یا عدم اطمینان نسبت به یک ادّعا، عمل، تصمیم یا انگیزه وجود دارد. شک برخی تصوّرات را که «واقعیّت» پنداشته می‌شوند زیر سوال می برد، و به علت نگرانی از اشتباه بودن، عمل کردن به آن را به تعویق می اندازد یا حتّی اساساً وجود آن عمل را رد می کند.
بدین ترتیب، شک در اصطلاح فقها دو اطلاق دارد؛ گاهى در برابر یقین و ظنّ به کار مى‌رود که مراد از آن، حالت نفسانى ناشى از تردید میان دو یا چند چیز به طور مساوى است که یک طرف بر دیگری رجحان دارد. در این صورت، طرف راجح را «ظن» گویند و طرف مرجوح را «وهم»، نه «شک». گاهى اوقات نیز شک را در مقابل یقین به کار مى‌برند که در این معنا منظور از آن، تردید متساوى الطرفین و وهم و ظنى است که از نظر شرعی دلیلی بر اعتبار آن وجود ندارد.^[۹۰]
۱-۵-۱-۲- اقسام شک
گاهى شک موضوعی است براى حکم واقعی، مانند شک در رکعات نماز که در برخى حالات، موجب تبدیل حکم واقعى به رکعت هاى جداگانه مى‌شود، وگاهى موضوعی است براى حکم ظاهری. از قسم اول در فقه و از قسم دوم در اصول فقه، مبحث اصول عملى بحث شده است. همچنین شک به اعتبار متعلق آن به دو قسم موضوعى و حکمى تقسیم مى‌گردد که‌ از آن به شبهه موضوعی و شبهه حکمی تعبیر مى‌کنند. در قسم اول، متعلق شک موضوعِ خارجی است، مانند شک در پاک یا کر بودن آبى؛ اما در قسم دوم، متعلّق آن حکم کلى شرعى یا مکلف به کلى است، مانند شک در حرمت مواد مخدر یا واجب بودن نماز ظهر در روز جمعه. شک به اعتبار سرایت و عدم سرایت آن به یقین سابق، به شک ساری و شک طاری تقسیم می شود.^[۹۱]
بنابراین موضوع شک ازدو بعد اصولى و فقهى قابل بحث و بررسی می باشد:
۱-۵-۱-۲- ۱ – شک از دیدگاه اصول فقه
فقیه به هنگام استنباط حکم شرعى با یکى از حالات سه گانه ی «یقین، ظن و شک» روبرو می شود که اگر به حکم شرعى، یقین و قطع پیدا کند، بر اساس آن عمل می کند و در صورت حصول ظن نیز اگر بتواند یک دلیل معتبر شرعى، همچون خبر واحد، بر حجیّت ظن حاصل، ا اقامه کند، نیز طبق آن دلیل عمل مى‌کند، و درصورت عدم وجود دلیل، حکم شک بر آن جارى مى‌نماید. با ایجاد شک نسبت به حکم شرعى، فقیه با مراجعه به منابع استنباط، یعنی کتاب، سنّت، عقل و اجماع، در صدد فحص از دلیل برمى‌آید و در صورت نیافتن دلیلى معتبر بر حکم شرعی، براى تعیین وظیفه مکلّف در این موقعیت، به اصول عملیه، شامل استصحاب، برائت، احتیاط و تخییر، مراجعه می کند. حکم به دست آمده از اصول عملى، حکم ظاهرى یا واقعى ثانوى نامیده مى‌شود.
شک براین اساس که آیا موضوع مشکوک، حالت سابقی که شارع آن را منظور کرده باشد، دارد یا ندارد، وهمچنین به لحاظ این که آیا حکمِ مربوط به موضوع مشکوک، به اجمال معلوم است یا معلوم نیست، مبنایی است برای ایجاد چهار اصل عملیِ برائت، استصحاب، احتیاط و تخییر. این اصول در تمام ابواب فقه و همه ی اقسام شک جریان دارند. عمل بر اساس این اصول، می تواند تحیّر و بی تکلیفی را به هنگام غلبه ی افکار وسواسی ناشی از شک و تردید، زایل کرده و مکلّف را نجات دهد.^[۹۲]
۱-۵-۱-۲- ۲- شک از دیدگاه فقهى
براى تعیین وظیفه مکلّف هنگام شک، قواعد خاص بسیارى تحت عنوان «قواعد فقهى» وجود دارد که یا اختصاص به برخى از ابواب فقه دارند، مانند قاعده طهارت، یا به موضوعات معینى اختصاص یافته اند؛ اگرچه در تمامى بابهاى فقه یا در بیشتر آن ها، کاربرد دارد، مانند قاعده لاضرر.^[۹۳]
۱-۵-۱-۳- منشأ و مبنای شک 
منظور از منشأ شک، سبب ایجاد کننده شک در مکلّف است. از آن جا که مجرای اصول عملی، شک در حکم واقعی است، این شک در شبهات حکمی، یا ناشی از فقدان نص یا اجمال نص و یا تعارض دو نص می‌باشد، ودر شبهات موضوعی، منشأ شبهه، اشتباه در امور خارجی است. اما شک ناشی از فقدان نص معتبر، مانند این که در حکم استعمال دخانیات، به جهت عدم وجود نص درباره آن، شک شود. و شک ناشی از اجمال نص، مانند: شک در معنای آیه شریفه « فاعتزلوا النساء فی المحیض فلا تقربوهن فی المحیض حتی یطهرن»،^[۹۴] با زنان خود در ایام حیض نزدیکی نکنید تا این که پاک شوند. دلیل اجمال این است که «یطهرن» دو گونه قرائت شده است: با تشدید (یطّهّرن) ، که با این قرائت، پاک شدن، یعنی انقطاع خون حیض و انجام غسل حیض؛ بدون تشدید (یطهرن) ، که در این قرائت، پاک شدن فقط به انقطاع خون حیض است و غسل در حصول آن دخالت ندارد.
اما شک ناشی از تعارض دو نص، مانند این که یک روایت، نماز جمعه را در زمان غیبت واجب، و روایت دیگر آن را حرام می‌داند. شک ناشی از اشتباه در امور خارجی نیز، مانند شک در حرمت مایع یکی از دو لیوان موجود، به جهت این که شخص نمی‌داند کدام سرکه و کدام شراب است.^[۹۵]
شک و تردیدهایى که براى مکلّفین وسواسی ایجاد می شوند، صرفاً یک سرى خلجانات ذهنى هستند که فرد مذکور با وجود شک و تردیدها، همچنان اعتقادات خود را حفظ مى‏کند و بدان ها عمل می کند.
۱-۵-۱-۴- مقایسه ی کثیرالشک با فرد وسواسی
در بحث شک، با موضوع دیگری به نام «کثیرالشک» مواجه می شویم که ارتباط نزدیکی با بحث «وسواس» دارد. مسئله این است که آیا کثیرالشک همان وسواسی است؟ اگر نه تفاوت آن ها درچیست؟ و دیگر این که آیا حکم این دو گروه در خصوص «شک عارض شده»، یکسان است یا متفاوت؟
برخی گفته اند«کثیر الشک بودن» حالتی است که ممکن است برای همه ی افراد رخ ‌دهد و تا اندازه ای تحت تأثیر شرایط زندگی حادث می شود. این حالت، حالتی غیر منطقی و غیر عقلانی نیست. به عبارت دیگرحالت ایجاد شده یک «عارضه» محسوب می شود نه یک «بیماری»، البته مشروط به این که عارضه مذکور موقّتی بوده و کم کم برطرف گردد. در این فرض، کثیرالشک را، وسواسی نمی نامند؛ ولیکن اگر شک های کثیرالشک مدت های طولانی ادامه یابد و باعث بروز رفتارهای وسواسی گردد، دیگر عنوان عارضه برآن صدق نکرده و فرد مبتلا در زمره ی بیماران وسواسی قرار داده می شود. مثلاً وقتی انسان مشغله های بسیاری دارد، عزیزی را از دست داده یا دست به گریبان بلاهای طبیعی مانند زلزله و امثال آن شده است، نمی تواند در نماز حضور قلب خود را به راحتی حفظ کند، در نتیجه عدد رکعات نماز را فراموش می‌کند. گاهی اوقات هم وسوسه های شیطان موجب می‌شود که حواس انسان جمع نباشد وتمرکز در عبادت نداشته باشد. شیطان می‌خواهد انسان را از عبادت دلسرد و خسته کرده، سپس به سوی ترک عبادت و از دست دادن روح عبادت سوق دهد. در چنین مواردی، حکم و وظیفه آن است که مکلّف نباید به شک های خود اعتنا کند تا این که شیطان از رسیدن به هدف خود بازماند.
اما در مورد شخص وسواسی قضیه شکل دیگری به خود می گیرد. همان طور که در بحث شناخت وسواس گذشت، وسوسه و وسواس به معنی چیزی است که مانند صدای زیورآلات، ایجاد وسوسه می‌کند و توجه انسان را به خود جلب می نماید. سپس این لغت برای هر وضعیتی که به شکل مخفی و مرموز موجب جلب توجه می‌شود، اطلاق گردیده و شیطان هم به همین علت وسواس نامیده شده است. شخصی که مبتلا به وسواس است، در واقع بنا بر یک علّت زیستی، فردی، روانی و عاطفی و یا به علّت ناآگاهی و درک نادست از احکام دین یا در اثر عوامل و فشارهای خانوادگی، اقتصادی، شغلی، اجتماعی و یا مجموعه ای از چند عامل یادشده، از حالت تعادل روانی خارج شده و دچار اختلال یا بیماری روانی می شود وکنترلی قدرتمند بر ذهن و روان و اراده ی خود ندارد.
شخص وسواسی به زعم و گمان و وهم خود، به علم و یقین می رسد در حالی که و یقین او پایه ی علمیِ معتبری ندارد. به عنوان مثال وقتی فرد وسواسی به نجاست چیزی یقین پیدا می کند، ولی دیگران آن شیء را طاهر دانسته اند و درواقع علم و یقین وسواسی نسبت به نجاست، از جانب شیطان و به واسطه ی اغواگری های او غیرواقعی تصوّر می شود. به همین دلیل است که فقها اجماعاً یقین چنین شخصی را نا معتبر و فاقد اثر می دانند وتنها در صورتی که افراد غیروسواسی هم این نجاست را تصدیق کنند، علم ویقین فرد وسواسی به نجاست، پذیرفته و مترتب اثر خواهد بود. در حالی که کثیرالشک مجاز نیست یقین خود را در موارد مشکوک نادیده بگیرد. یعنی کثیر الشک چون در مسائل زیاد شک می کند، نباید به شک های خود اعتنا کند اما اگر جایی یقین داشت باید به یقین خود عمل کند.^[۹۶]
بنابراین شخصی که مبتلا به وسواس است دارای دو ویژگی خاص بیمارگونه است: اولاً چنین فردی به سادگی درمورد موضوعات مشکوک، به یقین نمی رسد، مخصوصاً در موضوعاتی که مردم در آن موارد به شکل متعارف به یقین می‌رسند. مثلاً وقتی مردم به شکل متعارف بدن خود را آب می‌کشند و یا وضو می‌گیرند، یقین پیدا می‌کنند که کار، انجام شده است. ثانیاً فرد وسواسی با کوچکترین دلیلی شک می‌کند. مثلا اگر گرد و غباری به بدنش برسد، می‌گوید ممکن است زمین نجس بوده باشد و درنتیجه اکنون بدن من نیز نجس گردیده است.
از دید اغلب فقها حکم، کثیر الشک و وسواسی، در برخورد با موارد مشکوک یکسان است و هردو باید با بی اعتنایی کردن نسبت به شک های خود، راه وسوسه های شیطان را مسدود نمایند و مانع از رشد و توسعه ی افکار و اعمال وسواسی در درون ذهن و روان خود گردند.
بدین ترتیب اولاً فرد وسواسی برای درمان بیماری خود، باید جهل خود را نسبت به مسائل مبتلابه برطرف کند و ثانیاٌ لازم نیست یقین کند که عمل را تمام و کمال انجام داده‌ است. بلکه به همان شکلی که مردم عادی عمل می‌کنند برای او نیز کفایت می کند، حتّی اگر عملش را به زعم خود باطل فرض کند. و ثالثاً این ‌که باید بپذیرد شک او نامعتبر است و نباید به آن اعتنا کند و اگر غیر از این عمل کند، معصیت کرده و مستوجب عذاب می شود.^[۹۷] در حالی که اگرکثیرالشک از نوع عارضی باشد علاوه بر رفع جهل و افزایش معرفت دینی و نامعتبر دانستن شک های خود، در صورت رسیدن به یقین در موارد مشکوک، باید به یقین خود عمل کند و اگر کثیر الشک از نوع وسواسی باشد درمان آن مثل وسواس است.
۱-۵-۲- یقین
یقین در دین به منزله سرمایه است و ایمان متوقّف بر آن می‌باشد. سایر علوم شاخ و برگ آن است و رستگاری در آخرت بدون یقین حاصل نمی‌شود. در بحث وسواس، «یقین» در واقع دارای یک نقش کلیدی و تعیین کننده است، هم در بسترسازی برای ابتلا به این اختلال و هم در تمهیدات لازم جهت درمان و رفع رفتارهای نابهنجار وسواس گونه. کسب درجاتی از یقین هم به لحاظ فقهی و هم به لحاظ اخلاقی می تواند با آرامش بخشیدن به روح و روان انسان مانع از بروز اختلالات روانی من جمله اختلال وسواس گردد. برای آشنایی با فرایند اثرگذاری آن در پیشگیری و درمان رفتارهای وسواسی، قبل از هرچیز شناختن مفهوم ومعنای یقین، نیز آثاری که در مرتبه ی یقین، بر اعمال انسان مترتّب می گردد، ضروری است.
۱-۵-۲- ۱- شناخت یقین
در نزد اهل لغت، یقین به معنای «علم» است^[۹۸]  و علمی است که تردیدی در آن وجود ندشته ^[۹۹] ودر نقطه مقابل شک قرار می گیرد. در اصطلاح، یقین یعنی اعتقاد جازمِ مطابقِ ثابت،^[۱۰۰] و باور محکم و استواری که مطابق با حقیقت بوده و به هیچ وجه امکان زوال و احتمال خلاف ویا احتمال عدم (ترجیح جانب مخالف)، در آن راه ندارد،^[۱۰۱] به طوری که انسان همه چیز را از مسبّب الاسباب بداند و به هیچ وجه با تمسّک جستن به اسباب، راه رسیدن به مقام قرب الهی را بر خود سخت و دشوار و طولانی نسازد؛ بلکه واسطه‌ها را مسخّر قدرت حق تعالی دانسته، تنها با نگاه ابزاری به آن ها نظر کند و آن ها را فاقد هر نوع قدرت و اثر مستقلّی بداند و کسی که بر این اعتقاد باشد دارای یقین است.^[۱۰۲] همچنین گفته اند یقین علمی است که بعد از استدلال و از طریق برهان حاصل شده و موجب آرامش و سکون در انسان می گردد. طبق آنچه که از اخبار و روایات مستفاد می شود،«یقین» عبارت است از مرحله عالی ایمان، و حقیقت یقین چیزی نیست جز توکّل بر خدا، تسلیم در برابر امر او، راضی بودن به مقدّرات الهی، بکاربستن تمامی تلاش و همّت خود در انجام تکالیف دینی و پذیرفتن مسئولیّت کامل افکار و اعمال خود و واگذاری نتیجه ی سعی و کوشش ها به آن چه که خداوند مهربان برای بندگانش می پسندد و مصلحت می داند. در این ارتباط از قول امام باقر (ع) نقل شده است که «ایمان یک درجه از اسلام بالاتر است ، و تقوى یک درجه از ایمان بالاتر، و یقین یک درجه برتر از تقوا است و درجه اى کمتر از مرحله یقین در بین مردم ثمره بخش نخواهد بود.» در ادامه آن حضرت در توضیح چیستیِ «یقین» می فرمایند: « حقیقت یقین توکل بر خدا ، و تسلیم در برابر ذات پاک او، و رضا به قضاى الهى ، و واگذارى تمام کارهاى خویش به خداوند است.»^[۱۰۳] و نیز در حدیثی از رسول خدا(ص) روایت شده که فرمودند: «به جبرئیل گفتم: تفسیر یقین چیست. فرمود: وقتی مؤمن برای خدا کاری می‌کند گویا او را مشاهده می کند و اگر او خداوند را مشاهده نمی‌کند خداوند او را می‌نگرد و یقین کند که هر چه به او می‌رسد باید می‌رسید و خطا نمی‌کرد و هر چه به او اصابت نمی‌کند باید هم اصابت نمی‌کرد.»^[۱۰۴]
کلمه ی «یقین» در قرآن نیز، به معنی علم و آگاهی کامل،^[۱۰۵] به معنی مرگ،^[۱۰۶] و به معنی آشکار و روشن،^[۱۰۷] به کار رفته است. صاحب نظران درجات و مراتبی را برای یقین، قائل شده اند که اولین مرحله آن ایمان و معرفت است( یا علم الیقین) و سپس یقین( یا عین الیقین) و بالاترین درجه یقین خشنود بودن به قضای الهی است ( یا حق الیقین).^[۱۰۸]
از این تعابیر و تفاسیر در خصوص معنا و مفهوم یقین، می توان نتیجه گرفت که وقتى انسان به مقام یقین مى رسد آرامش خاصى، سراسر وجودش را فرا مى گیرد^[۱۰۹] که در سایه ی آن هر گونه اضطراب، نگرانی، ترس و هیجانات زیان بار روحی و روانی فروکش کرده و ناپدید می گردد و این گونه است که توکل کردن بر قدرت لایزال الهی و یقین داشتن به لطف و رحمت و رأفت و فضل الهی، می تواند شفادهنده ی اختلالات و بیماری های روحی و روانی در وجود انسان باشد.
درمورد یقین لازم است بدانیم که هر یقینى مطابق با واقع نیست و بسیارى از یقین ها هستند که نه تنها منشا آنها علم و آگاهى نسبت ‏به واقعیّت نیست، بلکه جهل مرکبی است نشأت گرفته از تقلید و تعصّب، که متأسّفانه غالباً انسان ها در حصار چنین یقینى گرفتار می شوند.^[۱۱۰] چنین یقینی که مبتنی بر تعصّب و تقلید کورکورانه و براساس جهل و عدم شناخت و معرفت کافیست، می تواند بهترین ابزار در دست «وسواس خنّاس» باشد، که بدان وسیله به وسوسه گری در افکار و اغواگری در اعمال بپردازد.
کسى که در حد اعلاى یقین است و این صفت در قلبش جاى گرفته است، اثر و علامتش این است که قدرت و قوّتى در برابر اراده و عظمت حضرت حق، براى خود قایل نیست و در وظایف بندگى و انجام اوامر الهى پیوسته کوشا و استوار است که ظاهراً و باطناً عبادت حق را بجا آورد و بود و نبود و زیادى و کمى و مدح و ذمّ و عزّت و ذلّت در نظرش یکسان باشد؛ زیرا این همه حالات مختلف از یک سرچشمه سرازیر و در جریان است. امام صادق(ع) درباره ی آثار یقین مى فرمایند: «ان الله تعالى بعدله و قسطه جعل الروح و الراحه فى الیقین والرضا و جعل الهم و الحزن فى الشک و السخطیعنى»،^[۱۱۱] یعنی خداوند به عدلش، خوشى و آسایش را در یقین و رضا قرار داده و غصه و اندوه را در شک و سخط.
یقین پس از عبور از تمام مراحلِ «اسلام و ایمان و تقوا» به دست مى آید و کسى که این مراحل عالى را به دست آورد و به عرصه یقین قدم گذارد، البته شاهد عنایات مهمّى از جانب خداى بزرگ خواهد بود. در حقیقت، ایمان و یقین هر دو نور واحدى هستند که در صورت وجود حجاب، ایمان حاصل مى گردد و با رفع حجاب، یقین به دست مى آید.^[۱۱۲]
امیرالمؤمنین على(علیه السلام) می فرمایند: «خداوند ایمان را بر چهار پایه قرار داده است: صبر، یقین، عدالت و جهاد. یقین چهار شعبه دارد: زیرکى و روشن بینى، رسیدن به حقایق، عبرت شناسى وروش پیشینیان. پس هر که روشن بین شود، حقیقت شناس گردد و هرکه به حقایق برسد، عبرت شناس شود و هر که عبرت شناس باشد، سنّت و روش را بفهمد و هر که سنّت را بشناسد مثل این است که با پیشینیان بوده و به طریقه اى که درست تر است هدایت شود و همانا خدا هر که را به هلاکت رساند، تنها به سبب نافرمانیش او را هلاک نموده و هر که را نجات بخشیده، به سبب اطاعتش بوده است.»^[۱۱۳]
یقین، ملاک ایمان و نشانه‌ی پرهیزکاران و مؤمنان است و وجود یقین آثاری را به همراه دارد که عبارتند از: اخلاص در عمل و تقوی و پرهیز از گناه ، رفع وساوس نفسانیه، بزرگترین بی نیازی،کوشش درزندگی، نیرومند شدن،کوتاهی آرزوها، دورکردن حوادث و مشکلات زندگی، جلب نکردن رضایت مردم با عملی که موجب خشم خدا است، ملامت نکردن مردم در تنگناها، برتری عمل اندک ومداوم به واسطه یقین درنزد خداوند، حریص  نبودن به دنیا، فراموش کردن دنیا و…^[۱۱۴]
۱-۵-۲-۲- راه های رسیدن به قطع و یقین
انسان ها از نظر دست یافتن به قطع و یقین در امور گوناگون، چه امور دینی و چه غیر دینی، به سه دسته تقسیم مى‏شوند:
۱-۵-۲-۲-۱- روش اول
گروهی از افراد و اکثر عقلاء عالم با بهره گرفتن از این روش به قطع و یقین می رسند. بدین ترتیب که فقط از طرق متعارف، نسبت به مسائل، قطع یا ظن پیدا مى‏کنند؛ مثلاً از راه نصّ کتاب، خبر متواتر، اجماع محصل، قرائن قطعی، به قطع و یقین می رسند و یا از راه خبر ثقه و ظواهر قرآن ظن به حکم پیدا مى‏کنند. این گروه از راه هاى غیرمتعارف به قطع یا ظن نمی رسند؛ به عنوان مثال با خبر ثقه و یا ظواهر، در مورد مسئله ای، قطع پیدا نمى‏کنند و یا از راه قول فاسق و مجملات به ظن خود اعتماد نمی کنند.
۱-۵-۲-۲- ۲- روش دوم
گروه قلیلى از انسان ها نیز گرفتار زودباورى و خوش بینى هستند یعنى از هر راهى به مسائل اعتقاد پیدا مى‏کنند به عبارت دیگر: نه تنها از طرق متعارف به قطع مى‏رسند بلکه از طرق غیر متعارف هم قاطع مى‏شوند این گروه نیز انسان های نامتعادلی هستند که باید به دنبال چاره اندیشی و درمان مشکل خود باشند.

(۲۰۰۰) Kerem به نقل از Bros با تعیین منحنی­های سنجه رسوب و تقسیم ­بندی منحنی­ها بر پایه فصل، میزان گل­آلودگی، باربستر و محاسبه میزان رسوبدهی و بررسی شماری از عامل­های دیگر در ترکیه، فرسایش تشدید شونده و تولید رسوب را به علت تغییر کاربری اراضی و تغییر شکل بستر رودخانه می­داند.
(۲۰۰۰) Syvitski et al ارتباط بین پارامترهای سنجه رسوب و شرایط محیطی (مورفولوژی رودخانه، اقلیم و… ) را در ۵۹ ایستگاه هیدرومتری آمریکای شمالی مورد مطالعه قرار دادند و با بدست آوردن ضرایب معادله سنجه رسوب دریافتند که ضریبa با پارامترهای بار رسوب دراز مدت و میانگین دمای سالانه نسبت مستقیم، و با پارامترهای متوسط دبی سالانه، عرض جغرافیایی نیز با و همچنین توان b با پارامترهای عرض جغرافیایی و ارتفاع متوسط حوزه نسبت عکس دارد. بار رسوب دراز مدت و ارتفاع متوسط حوزه نسبت مستقیم، و با پارامترهای میانگین دمای سالانه و متوسط دبی سالانه نسبت عکس دارد. این محققین همچنین بیان می­دارند که منحنی سنجه برای ضرایب همبستگی کمتر از ۲۵ درصد توصیه نمی­ شود.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

(۲۰۰۰) Asselman به ارزیابی منحنی های سنجه رسوب در رودخانه راین و انشعابات آن پرداخت و خطاها و اشتباهات ارزیابی بارهای رسوبی را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد و دریافت که تفاوت­های منحصربفرد در اشکال منحنی های سنجه رسوب به خصوصیات بار آبرفتی وابسته است . وی به منظور انتخاب بهترین مدل از شاخص حداقل میانگین مربعات خطا بهره جست.
(۲۰۰۱) Jain با توسعه منحنی­های سنجه رسوب و به کمک شبکه ­های عصبی مصنوعی که نماینده ریاضی اصلاح شده ای از عملکرد مغز بشر هستند، حجم رسوب در رودخانه می سی سی پی را مورد مطالعه قرار داد و مشاهده کرد که نتایج این روش با مقادیر مشاهداتی نسبت به تکنیک های معمول نزدیکتر است.
(۲۰۰۲) Horowitz با بهره گرفتن از منحنی های سنجه رسوب به پیش بینی بار رسوب معلق در رودخانه می سی سی پی مبادرت ورزید و دریافت که به منظور بهترین ارزیابی بار رسوب معلق سالانه در یک دوره بیست ساله می توان از منحنی های سنجه رسوب استفاده نمود.
(۲۰۰۲) Simonبا اندازه ­گیری غلظت رسوب­های موجود به صورت بار معلق که مقدار آن در بعضی از موارد به mg/l 100000 می­رسید در نقاطی مانند آریزونا و نیومکزیکو عنوان نمود کمبود پوشش گیاهی موجب گشته که رواناب­های بوجود آمده در فاصله کوتاهی به سیلاب تبدیل گردد.
(۲۰۰۲) Kothyari et al در برآورد تغییرات زمانی تولید رسوب با بهره گرفتن از سامانه اطلاعات جغرافیایی، نسخه تغییر یافته­ای از RUSLE را برای برآورد رسوب در سیلاب­های منفرد به کار می­برند که نتیجه کار این افراد تهیه هیدروگراف رسوب لحظه­ای سیلاب­ها بوده است.
(۲۰۰۳ ) Ariffin et al از مدل شبکه عصبی و مدل رگرسیونی خطی برای پیش بینی میزان رسوبات استفاده نمودند .آن­ها توانستند بین چهار پارامتر تاتیر گذار بر میزان رسوب وغلظت رسوبات با بهره گرفتن از دو روش مذکور روابطی برقرار نمایند.
(۲۰۰۵) Cohen Loran and با بررسی نرخ رسوبدهی در زمان رخدادهای سیلابی جادین جنوبی اسرائیل سامانه­ای را پیاده کردند که به طور خودکار میزان بارش، جریان، باربستر، بارمعلق را در طی رخدادهای سیلابی ثبت می­ کند. نتایج حاکی از این سامانه نشانگر آن است که غلظت رسوب معلق با دبی جریان آب رابطه قوی در مقیاس یک رخداد داشته ولی روابط بین رخدادی پراکنده بوده است. میزان رسوب یک رخداد منفرد زیاد بوده ولی به علت تعداد کم سیلاب­ها در مناطق خشک میزان تولید رسوب میانگین کمتر می­باشد.
Canfield et al (2005) از نرم ­افزار HEC RAS برای مدلسازی آبشستگی و تجمع رسوب در رودخانه سرو کرانده مورد استفاده قرار دادند که نتایج نشان داد این نرم­افزار قابلیت برآورد رسوب در این رودخانه را داشته ومیزان خطای آن کمتر از ۵% بوده است.
(۲۰۰۵) Pappenbergera et al با مطالعه عدم قطعیت در واسنجی پارامترهای موثر بر زبری سطوح سیل­گیر و ارضی پایین دست با نرم افزار HEC RAS در دور رودخانه کارولینای شمالی به این نتیجه رسیدند که میزان تغییرات در مناطق آب گرفته کمتر از مقادیر مشخص شده برای مقاطع درابتدای اجرای نرم­افزار است و میزان شبیه­سازی این نرم­افزار برای آب گرفتگی مناطق بیشتر به داده ­های مشاهداتی نزدیک است.
Gibson et al (2006) قابلیت محاسبه انتقال رسوب با HEC RASرا بررسی نمودند که تنایج نشان داد، میزان شبیه سازی انتقال رسوب بسته به هیدرو گراف جریان و شرایط مرزی آن می­باشد.
(۲۰۰۶) Rovira et al در بررسی تغییرپذیری بار رسوب معلق در مقیاس های زمانی مختلف در رودخانه توردرا در جنوب شرقی اسپانیا تأکید کرد که در یک توالی از دبی های اوج، غلظت های رسوب معلق مربوط به اوج های اولیه نسبت به سایر اوج های بعدی بزرگ تر بود. این موضوع به تخلیه تدریجی رسوب قابل دسترس برای انتقال در طول یک سیل و یا توالی از سیل ها نسبت داده شد.
(۲۰۰۷) Achite et al در بررسی برآورد رسوب درAbd wadi یکی از رودخانه­های فصلی Algeria با ۲۲ سال دوره زمانی با بهره گرفتن از روابط رگرسیونی نشان داد، اولا، مقادیر پیش ­بینی شده ۲۰ تا ۲۵ درصد بیشتر از مقادیر واقعی است. ثانیاٌ، طبق سری­های زمانی موجود، برآورد دقیق­تر نیاز به دوره­ های طولانی مدت دارد. همچنین بیشترین مقدار رسوب مربوط به پاییز و سپس بهار می­باشد. ایشان پیشنهاد می­ کنند جهت بررسی دقیق­تر، تغییرات آب و هوایی را نیز مورد توجه قرار دهند.
(۲۰۰۷) Zabaleta et al به بررسی عوامل کنترل­ کننده رسوب معلّق در طی یک واقعه بارش- رواناب در سه حوزه آبخیز با مساحت­های متفاوت در اسپانیا پرداختند. در این بررسی مشخص شد که در حوزه ­های آبخیز کوچک طی یک رگبار میزان رسوب معلق به میزان بارش و غلظت رسوب معلق به شدت بارش وابسته بوده و در حوزه آبخیز بزرگ نیز بار رسوبی معلق به میزان بارش وابسته بوده است.
براساس نتایج به دست آمده از پژوهش (۲۰۰۷) Renault et alدر بررسی تغییرپذیری زمانی روابط میان بارش، دبی و غلظت رسوب معلق و عوامل مؤثر بر غلظت رسوب معلق در یک حوزه آبخیز مدیترانه ای کوچک در اسپانیا، تغییرپذیری زمانی روابط نشان دهنده پاسخ سریع هیدرولوژیکی و رسوبی آبخیز و سازگاری خوب بین شکل آب نگار و رسوب نگار بود. همچنین آنها زمان های تأخیر متفاوتی بین زمان اوج دبی و غلظت رسوب معلق را گزارش دادند.
(۲۰۰۷) Shi et al در ارزیابی تغییرات عملکرد سدهای اصلاحی در رودخانه­ها ضمن مقایسه دو مدل HEC-RAS و HEC-HMS بیان می­ کند که تغییرات رفتاری رودخانه­ها قبل و بعد از ساخت سدها باید کنترل شوند، همچنین مفاهیم اکولوژیکی و داده ­های هیدرولیکی به صورت ترکیبی در نظر گرفته شوند.
(۲۰۰۸) Aytek با الگوسازی پدیده حمل رسوب بر روی دو ایستگاه روی رودخانه تانگ در ایالت مانتانا آمریکا به روش برنامه­ ریزی ژنتیک و مقایسه نتایج حاصله با منحنی سنجه رسوب و روش های رگرسیونی، روش برنامه­ ریزی ژنتیک را به عنوان یک رهیافت مناسب برای الگو سازی رسوبات معلق رودخانه ها معرفی نموده اند.
(۲۰۰۹) Khanchoul et al در یکی از آبخیزهای جنوب الجزایر به بررسی رسوبدهی معلق پرداختند. آنها برای برآورد رسوب وقایع سیلابی فاقد نمونه­برداری، از منحنی سنجه بهینه که از کلاسبندی مقادیر دبی بر اساس فصل وقوع سیلاب حاصل شده بود استفاده کردند و نتیجه را قابل قبول دانستند. همچنین دریافتند که تغییرپذیری انتقال رسوبات وابسته به توزیع فصلی بارش و ویژگی­های ژئومورفولوژیکی آبخیز است.
(۲۰۱۰) Blanco et al تغییرات زمانی بار رسوب معلق را در مقیاس­های رگبار، ماهانه، فصلی و سالانه در یک دوره سه ساله در شمال غرب اسپانیا بررسی کردند. آن ها دریافتند که منحنی­های سنجه کارایی قابل قبولی در برآورد رسوبدهی مخصوصاً در مورد وقایع سیلابی ندارند. همچنین نتایج نشان داد بیشترین رسوبدهی در زمان رویدادها اتفاق می­افتد که در ۷۰ درصد مواقع پیک رسوب زودتر از پیک دبی جریان رخ داده است. از طرفی الگوهای دبی- رسوب در رویدادها عموماً ساعتگرد هستند که این نشان می­دهد منابع رسوب معلق نزدیک به هم و درون جریانی هستند.
(۲۰۱۰) Zakaria et al در جند رودخانه کره برای تخمین بار رسوب با بهره گرفتن از مدل GEP به این نتیجه رسیدند که این نرم افزار با قابلیت بالا و ضریب همبستگی ۹۷/۰، قابلیت کاربرد در عملیات و مطالعات مهندسی رودخانه را دارا می­باشد.
(۲۰۱۱) Aminuddin et al برای انتقال رسوب با بهره گرفتن از مدل GEP در سیستم­های لوله ای به این نتیجه رسیدند که انتقال رسوب بسته به شرایط مرزی جریان در لوله­هاست و این مدل می ­تواند این شرایط را در نظر گرفته و برآوردیآن نزدیک به واقعیت می­باشد.
(۲۰۱۲) Gao et al در تغییرات زمانی انتقال رسوب به صورت روزانه و ماهانه و سالانه در حوزه نیویورک با جدا کردن آب­پایه و سیلاب برای ترسیم هیدروگراف دقیق سالانه و روزانه استفاده کرده و به این نتیجه رسیدند که عوامل ژئومورفولوژیکی، فعالیت­های اکولوژیکی و شکل آبراهه بر میزان دبی رسوب معلق در این حوزه مؤثر بوده و تغییرات زمانی آن به چگالی رسوب نیز وابسته می­باشد.
(۲۰۱۲) Shi et al با بررسی فرایند فرسایش و انتقال رسوب و مکانیسم آن برروی شیب­های (۱۰، ۱۵، ۲۰، ۲۵ درجه) در چین به این نتیجه رسیدند که میزان فرسایش و انتقال رسوب به خصوص ذرات بزرگتر از ۱۵۲/۰ میلی­متر در مناطق شیب­دار بستگی به قدرت جریان و دبی داشته و حمل رسوب با افزایش شیب نیز رابطه مستقیم دارد.
فصل سوم
مواد و روش­ها

۳-مواد و روش­ها

۳-۱مقدمه

در این فصل ضمن معرفی منطقه مورد مطالعه، به ذکر برخی از خصوصیات آن شده است. و در ادامه نرم­افزارهای مورد استفاده معرفی و مراحل اجرای آن بیان شده است.

۳-۲- معرفی منطقه مورد مطالعه

۳-۲-۱- موقعیت و مشخصات حوزه آبخیز کشکان

حوزه آبخیز کشکان با مساحت ۴/۹۲۷۴ کیلومتر مربع در ناحیه جنوب غربی ایران واقع گردیده و گستره جغرافیایی آن از’۵۰ ◦۴۶ تا ‘۱ ◦۵۰ طول شرقی و از ‘۴۰ ◦۳۲ تا ‘۲۳ ◦۳۴ عرض شمالی قرار دارد. این حوزه بخش مهمی از سرشاخه ­های پرآب رودخانه کرخه را تشکیل می­دهد، لذا در تقسیم بندی کلی هیدرولوژیکی ایران جزیی از حوزه آبخیز خلیج فارس به شمار می­رود. این حوزه به لحاظ تقسیمات سیاسی تماماٌ در داخل استان لرستان قرار گرفته است، شهرستان­های الشتر، بیران­شهر، سراب دوره، خرم­آباد، کوهدشت و ملاوی در داخل آن قرار دارند. این حوزه از شمال و شمال غرب به شهرستان­های نهاوند، نورآباد، دلفان و حوزه آبخیز رودخانه­های گاماسیاب، بادآور و از غرب و جنوب غربی به رودخانه­های سیمره و بالاخره از شمال شرقی و شرق به شهرستان­های بروجرد، دورود و حوزه آبریز سرشاخه ­های رودخانه­های مشرف به رودخانه کرخه محدود می­گردد. سیستم زهکشی رودخانه اصلی کشکان ابتدا از به هم پیوستن سرشاخه ­های هرو دهنو، هرو ( کاکارضا) و دوآب الشتر، افرینه، چولهول و مادیان­رود تشکیل می­ شود، از دامنه رشته­کوه­های مرتفع و برفگیر گرین و میش­پرور (شمال شرق و شمال حوزه) سرچشمه می­گیرد. حوزه آبخیز رودخانه کشکان در تقسیم ­بندی کلی سیستم هیدرولوژیکی ایران جزیی از حوزه آبخیز خلیج فارس به شمار می­رود و در طرح جامع آب کشور در گروه ۴-۲-۳ قرار دارد ( سوری نژاد، ۱۳۸۸). مهم­ترین رودخانه­های حوزه کشکان ( کشکان، چولهول، کاکارضا، کهمان مادیان­رود و خرم­آباد) می­باشد شکل(۳-۱). خصوصیات فیزیوگرافی حوزه کشکان نیز در جدول (۳-۱) آمده است.

شکل(۳-۱). موقعیت منطقه مورد مطالعه
در این مطالعه بازه بین ایستگاه هیدرومتری کشکان پلدختر و ۲۰۰ متر بالاتر از ایستگاه هیدرومتری کشکان پلدختر به عنوان منطقه تحقیق انتخاب شد که در شکل(۳-۲) آمده است.

شماره شکل(۳-۲) بازه مورد مطالعه در رودخانه کشکان
جدول شماره (۳-۱)- شناسنامه فیزیوگرافی حوزه کشکان (شرکت آب منطقه­ای لرستان، ۱۳۹۱)

۲-۱۵ )عوامل موثر بر شکل گیری هویت
آقای دکتر حسین لطف آبادی در کتاب روانشناسی رشد عوامل موثر بر شکل گیری هویت را بدین ترتیب بیان می دارند :
۱- عوامل شناختی : تحقیقات مختلف ( تحقیقات بایرز و کاندلر^[۸۲] ، واترمن ، و برزانسکی^[۸۳] ، حاکی از آن است که نوجوانانی که به رشد شناختی متناسب با این دوره از رشد رسیده اند از کسانی که به این سطح از تفکر رسیده اند موفقیت بیشتری در حل مسائل مربوط به هویت خود نشان می دهند .
۲- عوامل مربوط به والدین : نوع ارتباط نوجوان با والدین در چگونگی شکل گیری هویت آنان موثر است . پژوهشهای مارکستروم _ آدامز و گراته وان موید این مطلب است . شاید علت این امر آن است که شکل گیری هویت در آغاز مستلزم همانندسازی با پدر و مادر است و همانندی با ویژگیهای آنان وقتی انجام می شود که نوجوانان به آنها دلبستگی داشته باشند .
۳- عوامل مربوط به مدرسه : موفقیتهای تحصیلی در طول سالهای مدرسه و قبول شدن بعدی را در شکل دهی هویت متاثر می دانند همچنین الگو برداری از سایر دانش آموزان و دانشجویان در رشد هویت موثر است .
۴- عوامل اجتماعی – فرهنگی : شاید بتوان گفت که تاثیر زمینه های اجتماعی – فرهنگی بر چگونگی شکل گیری هویت نوجوانان از سایر عوامل بیشتر است . در فرهنگ قدیمی تر از نظر شکل گیری هویت از بزرگساالان تقلید می شده است اما در فرهنگهای جدید و جوامع باز اینطور نیست و تسلیم طلبی در شکل گیری هویت جای خود را به درگیری و جستجو گری داده است .ایشان همچنین ترتی تولد و فاصله سنی فرزندان در خانواده ، رفتار نوجوانان ، گفتگو در جریان تعارضات و خیالپردازی را از عوامل در شکل گیری هویت در سنین نوجوانی می دانند . ( حسین لطف آبادی ، ۱۳۸۲، ۱۳۱)
لورا برک ^[۸۴] در کتاب روانشناسی رشد ۲ با عنوان : عواملی که بر تشکیل هویت تاثیر می گذارند عوامل زیر را مورد بررسی قرار می دهد .
طبق نظریات بزونسکی ۲۰۰۴ ، گروت ونت و کوپر۱۹۹۸ و ریز و یونس ۲۰۰۴، زیمرمان و بکر۲۰۰۲ والدین را در شکل گیری هویت تاثیر گذار می داند .
همچنین تعامل با گروه همسالان که در تحقیقات فلشمن و باستین در سال ۱۹۹۹به آن پرداخته شده است .
طبق پژوهش کوپر در سال ۱۹۹۸ مدارس و جوامعی که فرصت های غنی و متنوعی برای کاوش فراهم می آورند نیز به تشکیل هویت کمک می کنند . فعالیتهای فوق برنامه ای که نوجوان را قادر می سازد تا نقش های مسئولانه را بر عهده بگیرند .معلمان و مشاورانی که دانش آموزان را ترغیب می کنند و برنامه های شغلی که نوجوانان را در دنیای عملی کار بزرگسالان غرق می کنند ، می توانند کمک شایانی کنند .(لورا برک،۱۳۸۸،۷۵)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

علی قنبری برخی عوامل و مولفه های موثر در شکل گیری هویت را به شرح زیر بیان میدارد :
۱- آموزش غیر رسمی .
۲+ مشارکت خانواده در فعالیتهای سیاسی و عبادی .
۳- شخصیت فردی.
۴- اوقات فراغت و تفریحات و وسایل ارتباط جمعی.
۵-موقعیت اجتماعی خانواده .
۶- گروه همسالان .
۷- جنسیت . ( علی قنبری ، ۱۳۸۲،۳۰)
۲-۱۵-۱ ) عوامل موثر بر شکل گیری هویت در تحقیق حاضر
در این تحقیق به تاثیر گذاری عوامل والدین ، نظام آموزشی ، گروه همسالان ، رسانه ، و بازیها پرداخته می شود .که به تعریف نظری هریک می پردازیم
۲-۱۵-۱-۱ ) خانواده(والدین )
به جهت بررسی نقش والدین لازم است که در ابتدا به خانواده یعنی مهد پیدایش والدین و تاثیرات آن بر کودک بپردازیم .
خانواده ، گروه کوچکی از اجتماع است که اعضا آن در یک مکان با هم زندگی می کنند . روابط اجتماعی و روابط بین انسانها که لازمه زندگی اجتماعی است ، اولین بار بطور غیر ارادی در خانواده شکل می گیرد و بدین ترتیب قدم اساسی در پیوستگی افراد به سازمان های مختلف اجتماعی برداشته می شود .
خانواده پس از زاد ولد ، با نگهداری فرزندان خود به صورت گسترده ای جلوه گر می شود . با ایجاد ارتباط متراکم بین اعضا خود کانونی به وجود می آورد که اجزا و عناصر تشکیل دهنده ای چون؛ انس ، الفت ، تعاون ، همکاری ، تسلط ، اطاعت ، تعلیم ، تعلم و مشارکت در امور یک گروه واقعی ، اجتماع را شکل می دهد.(عسکریان ، ۱۳۸۰، ۳۷)
« خانواده هسته مرکزی اجتماع است و نخستین اجتماعی است که شخص در آن گام می نهد و آداب زندگی و اصول و رسوم اجتماعی و تعاون و از خودگذشتگی را در آن فرا می گیرد. خانواده کانون حفظ سنن ملی و اخلاقی و مرکز رشد عواطف و احساسات است.» (صفایی و امامی، ۱۳۷۵، ص ۶)
سازمان ملل متحد (۱۹۹۴) نیز در آمار جمعیتی خود، خانواده را چنین تعریف می‌کند:
خانواده به مفهوم محدود آن عبارتست از یک واحد اجتماعی، ناشی از ازدواج یک زن و یک مرد که فرزندان پدید آمده از آنها آن را تکمیل می‌کنند. تعریف دیگری خانواده را شامل مجموعه‌ای از افراد می‌داند که با هدف و منافع مشترک زیر سقفی گرد هم می‌آیند. (یونسکو،۱۳۷۶)
خانواده در آیات قرآن
از نظر قرآن اصولاً خلقت انسان ها جفت جفت است و بر حسب فطرت خود در پی یافتن جفت خود، کوشش می کنند و هر کدام با تکنیک مخصوص خود، این وظیفه فطری را انجام می‌دهند؛ مرد با تکنیک مردانه خود و زن با تکنیک زنانه خود، سرانجام همدیگر را می جویند و کامل می کنند. منطق قرآن در این باره، این گونه است:
۱ـ خداوند می‌فرماید:
« وَخَلَقْنَاکُمْ أَزْوَاجًا ؛ ما، شما را جفت آفریدیم» (نبأ/۸) .
۲ـ آنگاه مراحل آفرینش را بر می‌شمارد:
« وَاللَّهُ خَلَقَکُم مِن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَهٍ ثُمَّ جَعَلَکُمْ أَزْوَاجًا ؛ خدا، شما نوع بشر را نخست از خاک بیافرید، سپس از نطفه خلق کرد، آن گاه شما را جفت قرار داد» (فاطر/۱۱) .
۳ـ درباره ساختار ازدواج (جفت آفرینی) در نظام آفرینش می‌فرماید:
« فَاطِرُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَعَلَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا وَمِنَ الْأَنْعَامِ أَزْوَاجًا یَذْرَؤُکُمْ فِیهِ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ ؛ خدای آفریننده زمین و آسمان‌ها برای شما از جنس خودتان ، جفت قرار داد و نیز چهارپایان را جفت آفرید تا با این (تدبیر) خلق شما را بی‌شمار سازد» (شوری/۱۱) .
۴ـ درباره هدف از آفرینشِ جفت انسانی می‌گوید:
« وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّهً وَرَحْمَهً ؛و یکی از نشانه های الهی آن است که برای شما از جنس خودتان، جفتی بیافرید که در بر او آرامش یابید و با هم انس بگیرید و میان شما، رأفت و مهربانی برقرار ساخت» (روم/۲۱)  .
قرآن با این سخنان به فلسفه اساسی تشکیل خانواده اشاره کرده است وآن فراتر ازرفع نیازهای جنسی است وهدفی والاتر رادنبال می کند.خداوند در این باره می‌فرماید:
«هُوَ الَّذِی أَنزَلَ السَّکِینَهَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ ؛خداست که آرامش را بر دل‌های مؤمنان فرو فرستاده است»(فتح/۴). بنابراین ملاحظه می شود که خانواده تنها محیط آمیزش جنسی نیست، بلکه محیط آمیزش روح‌ها، جذب و انجذاب باطنی زن و مرد و پر شدن خلأ روحی هر یک از زوجین به وسیله دیگری و به وحدت رسیدن آن‌ها است تا بتوانند کارکرد مناسبی در جامعه داشته باشند.
یکى از کارکردهاى مهّم خانواده، در روزگار اقتدار و اهمیّت آن، کارکرد آموزشى و تربیتى بود و فرزندان درهر جامعه، فرهنگ و اخلاق و ادب و بینش و آرمان‏هاى خود را قبل از هر جا و بیش از هر چیز، از کانون خانواده دریافت مى‏کردند، امّا روابط جدید اجتماعى و اقتصادى و فرهنگى حاکم بر جوامع سبب شد تا این نقش به صورت گسترده از خانواده گرفته شود و به نهادهاى اجتماعى و دولتى واگذار گردد. تا جایى که امروز ، فرزندان از خردسالى در مهدکودک ها، مدارس و… آموزش مى‏بینند، با فرهنگ مسلّط جامعه پرورش مى‏یابند و شباهت هاى اندکى، با نسل قبل از خود دارند. و حتى ساعت هایى را که در محیط خانواده حضور مى‏یابند، با بهره گرفتن از تلویزیون، کامپیوتر و اینترنت، فرصت داد و ستد فرهنگى و تربیتى با یکدیگر را ندارند و باز هم مخاطب پیام هایى هستند که از بنگاه‏ها و مراکز فرهنگى،سیاسى، اقتصادى و… تدارک شده به آنها ارائه شده است.
شایان به ذکر است هنگامی که از خانواده و تاثیرات آن نام برده می شود ، مقصود اصلی تاثیراتی است که والدین ، در شکل دهی شخصیت فرزندان دارند . چرا که"انسان ها (کودکان) در بَدو تولد مانند کاغذ سفیدی هستند که هنوز چیزی بر روی آن نوشته نشده است. (راموز, ۱۹۷۶ : ۱۱۹) هر آنچه که ما بر روی آنها بنویسیم, در آینده همان را خواهیم خواند. به عبارت دیگر، شخصیتِ اجتماعی و فرهنگیِ فرزندان توسط خانواده، مدرسه، رسانه ها و محیط های اجتماعی دیگر ساخته می شود. یعنی, قاعدتا شکل، فرم و محتویِ هر کدام از این منابع, نسبتا مشابه شکل, فرم و محتویِ شخصیتِ روانی، اجتماعی و هویت فرهنگی جوانان خواهد بود".و متاسفانه این بهترین مراحل زندگی انسان مورد غفلت جامعه کنونی است.
در این تحقیق تاثر والدین از دو جهت بررسی می شود یکی تحصیلات والدین و دیگری عرق ملی والدین .
بخشی از آگاهی افراد در محیط خانوادگی کسب می شود ، اما مکان آموزشی به ویژه مدارس و دانشگاه ها علاوه بر اینکه محیطی موثر در ارتباط با تعاملات اجتماعی افراد به ویژه با همسالان و همکلاسی ها هستند و در نتیجه موجب شکل گیری هویت آنها می شود ، نقشی تعیین کننده در کسب آگاهی افراد دارند . بنابراین تحصیلات می تواند اهمیت زیادی در هویت افراد داشته باشد ( محمد عبدالهی، محمد عثمان بر ،۱۳۸۵)
عرق در فرهنگ معین به معنی رگ ، ریشه ، اصل و ریشۀچیزی آورده شده است ، اما مفهوم برداشتی از آن یعنی وابستگی و دلبستگی به ارزشهای ملی کشور مد نظر می باشد . وطن دوستی و اعتقاد داشتن به اینکه اصل و ریشه هر کس به کشور و ارزشهای مملکتش وابسته است .
تاثیر گذار بودن والدین در تحقیقات فینی (۲۰۰۱)شلمون اچ شوارتز (۲۰۱۰)آلمال (۱۳۷۵) پورجبلی (۱۳۷۹) منصور حاجی و محمد آزاد عبدالله (۱۳۸۷) پرهیزگار ، محمود نیا و محمدی (۱۳۸۸) و بابایی ( ۱۳۸۹) نیز به انحاء مختلف ، مورد بررسی قرار گرفته است
۲-۱۵-۱-۲ )نظام آموزشی :
نظام آموزشی یک مجموعه پیچیده است که در آن اجزا ء متشکله و زیر نظامها به گونه ای سازمان یافته است تا در اثر تعامل مداوم هدفهای از پیش تعیین شده را تحقق بخشد . ( فریده مشایخ ، ۱۳۸۸، ۳۷) این اجزاء و خرده نظامها تعدد و تنوع بسیاری دارند. که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود.
معلم :
یکی از عناصر عمده ای که تشکل سازمانهای آموزشی بدون آن امکان پذیر نیست ، نیروی انسانی آموزشی آن یعنی « معلم » است . هرچند امر تدریس در زمره حرف قلمداد شده است ، ولی با توجه به عملکرد معلم ، به دور از انتقال دانستنیهای صرف ، می توان امر تدریس را یک هنر تلقی نمود . برخورداربودن از دانش وسیع و معلومات عمیق نمی تواند ، ملاک اصلی برای اشغال پایگاه اجتماعی و مقام معنوی معلم باشد . لذا شرط عمده احراز مقام معلمی ، علاوه بر مستعد بودن فرد برای پذیرش دانستنیهای لازم و در رابطه با شغل « آموزگاری » این است که داوطلب این شغل ، از شرایط خاص دیگری نیز برخوردار باشد . برخورداری معلم از شرایط خاص ، به منظور ایجاد دگرگونیهای لازم در رفتار دانش آموزان و تکمیل استنتاجات او از مفاهیم است ( مصطفی عسکریان ، ۱۳۸۹،۴۷)
مجموعۀ دانش و اطلاعات ، فرهنگ فردی ، مهارتهای فردی و اجتماعی ، مهارتهای شغلی را می توان به صورت کلی صلاحیتهای حرفه ای معلم نامید . چرا که نقش معلم در هر رده و سطحی که از تعلیمات باشد . فقط در تدریس خلاصه نمی شود . بلکه وظیفه ای دیگر به بنام تربیت « متعین » است . تربیتی که متعلم را با کمک به رشد خصلتهای مثبت در راه انسان کامل شدن یاری کند . هرچند تربیت فراگیر قبل از ورود او به آموزشگاه ، در خانواده آغاز می شود . ولی با پایه قرار دادن تربیت خانوادگی نخست آموزش رسمی به تکامل آن می پردازد . از این رو تکمیل آن ، در مسیر تکاملی شخصیت دانش آموز در « تربیت انسانی » از وظایف « آموزگار » است .مسلما در محیط دبستان برای پذیرش در محیط دبیرستان و در دبیرستان جهت پذیرش در اجتماع و در دانشگاه جهت هدایت جمعی و گروهی در اجتماع ، بدین طریق شکل پذیری یک « انسان » به معنی واقعی کلمه بوسیلۀ ایفای نقش معلم در قالب تربیت صحیح امکان می یابد . ( همان ، ۶۰)
برنامه درسی در یک تحلیل شامل : الف ) برنامه درسی قصد شده است که در آن آموزش و پرورش یادگیرندگان به طور عمدی و آگاهانه برنامه ریزی و اجرا میشود . این نوع برنامه از چهار منبع سرچشمه می گیرد.شامل ۱) ادراک کارکردهای واقعی مدارس و کارکردهای ایده آل و مطلوب است یعنی ادراک آن چه هست و آن چه باید باشد ، ۲) محتوا و راهنمای برنامه درسی ، ۳) انواع مواد یادگیری در دسترس و قابل استفاده ، ۴) پتانسیل منابع تاثیر گذار بر مدارس و معلمان و انتظاراتی که از آن ها می رود . این منابع برنامه درسی قصد شده تاثیر بیشتر و قدرتمندی بر یادگیری های دانش آموزان مدارس ابتدایی دارند.( علی تقی پور ظهیر،۱۳۸۷،۲۵)
ب) برنامه درسی پنهان که در آن علاوه بر تفاوت برنامه درسی قصد شده به صورت فرایند آموزشی و پرورشی سازمان نیافته و غیر عمد آموخته می شود و بیشتر شامل تجارب یادگیرندگان از دوستان ، همکلاسان و معلمان خود به ویژه نگرش ها ، عواطف و هیجانات و ارزش هاست.( همان. ص۳۶)
قدرت برنامه درسی پنهان هرگز نباید از نظر تاثیر بر دانش آموزان کمتر انگاشته شود . برنامه درسی پنهان از این نظر که دانش آموزان یاد می گیرند چگونه خود را از جنبه های مختلف در مدرسه ادراک کنند ، تعیین کننده مهم و نیرومندی است .(همان.ص۳۲)