• • قبر شیخ محمّد ادیب حسون پدر مفتى سوریه که از بزرگ‏ترین قطب‏هاى صوفیه در سوریه است؛ نبش شد. این قبر در باغ مسجد اسامه بن زید در منطقه «اغیور» نزدیک «باب الحدید» قرار دارد. تکفیرى‏ها تلاش کردند تا ضریح شیخ احمد موصلى در باب الحدید را منهدم کنند؛ که ده‏ها نفر از اهالى منطقه؛ شتابان ضریح را در بر گرفتند و تلاش کردند تا افراد مسلّح را به منفجر نکردن آن قانع کنند.

  

 

• • تخریب کامل زیارتگاه شیخ محمّد جرابه در منطقه صلاح‏الدین.^[۱۸۸]

 

• • تخریب کامل زیارتگاه اویس‏قرنى در شهر «رقّه» و قبر شیخ عقیل، صوفى معروف در شهر «منبج».^[۱۸۹]

 

• • تکفیرى‏ها در لیبى بخشى از ضریح شعاب دهمانى نزدیک مرکز پایتخت (طرابلس) که مردم آن را زیارت کرده و به آن تبرّک مى‏جستند را منهدم کرده و به قبر بى‏احترامى کردند.

 

• • تخریب کامل ضریح دیگرى متعلّق به عالم صوفى شیخ عبد السلام اسمر که در قرن ۱۹ میلادى در «زلتین» در ۱۶۰ کیلومترى شرق پایتخت.

 

• • غارت و تخریب کتابخانه و مسجد شیعی به نام شیخ اسمر.

 

• • منهدم نمودن ضریح یکى دیگر از اولیاى الهى به نام شیخ احمد زروق در «مصراته» در ۲۰۰ کیلومترى شرق طرابلس.^[۱۹۰]

 

• • پس از تغییر نظام در تونس در سال ۲۰۱۱ میلادى، تعداد ضریح‏هاى منهدم شده از حدود ۳۰ عدد تجاوز ‌کرده‌است. از جمله این‏ها؛ زیارتگاه «سیدى بوسعید باجى» دانشمند صوفى‏مسلکى که نام او بر روستاى مشرف بر خلیج تونس در حومه شمالى پایتخت گذاشته شده است. این روستا، قبله گردش‏گرانى است که از کشورهاى مختلف دنیا به آن‏جا مى‏آیند^[۱۹۱].

 

• • منهدم کردن زیارت‏گاه‏هاى اولیاى شایسته الهى که به تصوّف معروف بودند؛ شهروندان را به خوددارى از زیارت این اماکن یا تبرّک جستن به آن‏ها دعوت مى‏کنند؛ زیرا این کارها را شرک مى‏دانند^[۱۹۲].

 

• • ویرانى مساجد و یورش به حسینیه‏های بحرین که برخى از آن‏ها قدمتی نزدیک به ۱۰۰۰ سال دارند و به عنوان میراث فرهنگی در یونسکو به ثبت رسیده است.

 

• • آمارها نشان می‌دهد که ارتش بحرین با پشتیبانى نیروهاى سعودى بیش از ۲۷ مسجد را منهدم کردند؛ برخى از این مساجد، داراى ساخت‏ و ساز کامل و برخى سوله‏هاى موقّت بودند، که در انتظار گرفتن موافقت رسمى براى ساختن مسجد در آن‏جا بوده ‏اند. این مساجد به بهانه مجوّز نداشتن مورد هدف قرار گرفته اند. برخى از آن‏ها در شهر «حَمَد» بوده ‏اند که نزدیک به ۷۰ درصد اهالى آن شیعه هستند و فقط یک مسجد دارند.

 

• • به آتش کشیدند قرآن‏هاى موجود در برخی مساجد شیعه.^[۱۹۳]

 

• • انهدام ده‏ها قبر و بارگاه را در شهر تمبکتو در شمال مالى توسط عناصر گروه تکفیرى «جماعت انصار الدین». شهر تمبکتو ۳۳۳ ضریح را در بر داشت که ۱۶ عدد از آن‏ها از طرف یونسکو به عنوان مکان‏هاى میراث جهانى ثبت شده بود؛ مانند ضریح «سیدى محمّد بن عمّار» که از جایگاه رفیعى در نزد ساکنان تمبکتو برخوردار است.^[۱۹۴]

 

• • در نخستین حادثه‏اى که به دست جریانات تکفیرى در هدف قرار دادن بارگاه‏ها و نمادهاى دینى در عراق به وقوع پیوست؛ در تاریخ ۲۹/ ۸/ ۲۰۰۳ میلادى و پس از تمام شدن خطبه نماز جمعه به امامت حضرت آیت الله سید محمّد باقر حکیم و بلافاصله پس از خروج ایشان از صحن امام على (ع) و هنگامى که توده عظیم مردم دور ایشان را گرفته بودند؛ انفجار وحشتناکى رخ داد که به شهید شدن این مرجع دینى و بیش از صد نفر از نمازگزاران و زخمى شدن صدها انسان بى‏گناه و بى‏دفاع منجرّ شد. هم‏چنین گروه‏هاى تکفیرى در مناسبت‏هاى شیعى گوناگون تلاش کردند تا مواد انفجارى، انتحارى‏ها و ماشین‏هاى بمب‏گذارى شده را در شهر نجف، کربلا و کاظمین منفجر کنند؛ آن‏گونه که در مناسبت دهم محرّم در سال ۲۰۰۴ میلادى در شهر کاظمین، محلّ حرم امام کاظم (ع) و نوه ایشان، امام جواد (ع) و کربلا اتّفاق افتاد. ۹ نفر از انتحارى‏ها توانستند خودشان را در مناسبت‏ها منفجر کنند و در اثر آن بیش از ۸۰ غیر نظامى زن و کودک کشته شدند.^[۱۹۵]

 

• • تخریب حرم عسکریین؛ این حرم در حدود سال ۱۷۸۵ میلادى ساخته شد و دربردارنده ضریح امام دهم، امام هادى (ع)- شهید شده در سال ۸۶۸ میلادى- و فرزند ایشان، امام حسن عسکرى (ع)- شهید شده در سال ۸۷۳ میلادى- است. بالاى ضریح، گنبد طلاکارى شده و در دو طرف آن، دو مناره زیبا با ارتفاع ۳۶ متر قرار گرفته است. در کنار ضریح، مسجد جامع امام مهدى (ع) قرار دارد که گنبدى بر بالاى آن قرار گرفته است که سنگ زینت‏داده شده با کاشى رنگى آن را زینت مى‏بخشد. زیر مسجد جامع، سرداب غیبت امام دوازدهم، حضرت مهدى (ع) قرار دارد. داخل سرداب، درب چوبى مزین شده‏اى قرار دارد و بر روى آن نوشته‏اى وجود دارد.^[۱۹۶]

 

• • حمله به حرم امامان عسکرى در سامرّا که در معرض دو حمله قرار گرفت؛ حمله اوّل، در ۲۲/ ۲/ ۲۰۰۶ میلادى صورت پذیرفت. در این حمله، گنبد طلایى مورد هدف قرار گرفت که به نابودى کامل گنبد و وارد آمدن آسیب‏هایى با ساختار مقدّس آن منجرّ شد. انفجار دوم در ۱۳/ ۶/ ۲۰۰۷ میلادى انجام شد و در این حمله دو مناره‏اى که از هجوم اول سالم مانده بودند مورد هدف قرار گرفتند و به صورت کامل از بین رفتند. ^[۱۹۷]

 

• • تخریب مسجد جامع که بقایایش در شمال شرق سامرّاى جدید وجود دارد. طبقه بالایى مسجد جامع سامرّا به نام «هاون» در سال ۲۰۰۵ از سوى مسلّحین در معرض تخریب قرار گرفت. بقایاى این مسجد در شمال شرق سامراى جدید واقع شده است. این مسجد، بزرگ‏ترین مسجد اسلامى از نظر مساحت است که مستطیلى‏شکل و دیوارى با ارتفاع نزدیک به ده متر دارد که با برج‏هاى نیم‏دائره‏اى به تعداد ۴۰ عدد پشتیبانى شده و مناره این مسجد که معروف به «مناره مارپیچى» است که در ۲۵ مترى از دیوار شمالى مسجد و بر محور درب آن و با ارتفاع ۵۲ متر است. داراى یک راه پلّه حلزونى‏شکل خارجى که دور آن بر خلاف عقربه‏ساعت دور زده مى‏شود و در پایان به اتاقکى دایره‏اى شکل منتهى مى‏شود^[۱۹۸]. سازمان یونسکو، مسجد جامع سامرّا به همراه همه آثار شهر سامرّا که برخى از آن‏ها قدمتشان به پیش از میلاد بر مى‏گردد را در لیست میراث فرهنگی قرار داده است.‏

 

• • انفجار مرقد صحابى جلیل‏القدر، طلحه بن عبید الله، در بصره به فاصله چند روز پس از انفجارهاى سامرّا در سال ۲۰۰۷٫ ^[۱۹۹]

 

• • در استان دیالى عراق بسیارى از مراقد، از جمله: مرقد احمد بن موساى کاظم (ع)، مرقد حسن بن على الهادى (ع) و مرقد عون بن على الهادى (ع) منفجر شدند. زیارت‏گاه‏ها و مراقد در کرکوک نیز از دست آن‏ها نجات پیدا نکردند؛ مانند: مقام امام على بن موسى الرضا (ع)^[۲۰۰] و زیارتگاه شیخ صالح در کرکوک‏.^[۲۰۱]

 

• • تخریب مقام حضرت خضر و مناره شهر «عانه» در استان الانبار عراق.^[۲۰۲]

 

• • تخریب مقام امام عبّاس در روستاى «کبه» در ۱۰ کیلومترى شمال موصل و دو حسینیه در روستاى شریخان علیا و سفلى در ۱۵ کیلومترى شمال موصل.

 

• • انهدام مرقد «عبدالله بن عاصم بن عمر بن الخطاب» در جنوب شرق موصل.^[۲۰۳]

 

 

الف) روش کتابخانه‌ای: در این روش مطالعه کتاب‌ها، مجلات، پایان‌نامه‌ها، سمینارها و برنامه‌‌های علمی ‌و تلویزیون و منابع و مأخذ، اطلاعاتی درباره ادبیات تحقیق جمع‌ آوری شد.

 

ب) روش پیمایشی: برای جمع‌ آوری اطلاعات مورد نظر جهت آزمون فرضیه‌ها، از پرسشنامه به منظور سنجش نظریه‌‌های پاسخگویان استفاده شد. پرسشنامه ابزاری است به صورت مجموعه سؤال‌‌های مکتوب که حول متغیر‌های یک مسئله تحقیق تنظیم شده و پاسخگو به شکل حضوری یا غیر حضوری و مستقیم و غیر مستقیم آن را تکمیل می‌کند.(حافظ نیا، ۱۳۸۱، ۱۴۷)

 

در این تحقیق پرسشنامه‌ای با ۱۹ سؤال اصلی تهیه شد و از پرسنل انتظامی شهرکرد (شامل کارکنان مشغول در پلیس پیشگیری و پلیس آگاهی) به عنوان ابزار اصلی اطلاعات جمع‌ آوری شد که در قالب مقیاس ترتیبی سازماندهی و سؤال‌ها با پنج گزینه: بسیارزیاد، زیاد، متوسط کم، خیلی کم نظرسنجی شد.

 

۳-۲-۳- شیوه اجرا و واحد تحلیل:

 

۳-۲-۳-۱) شیوه اجرا:

 

مراحل انجام این پژوهش از آغاز تا پایان به شرح ذیل است :

 

الف) بررسی مبانی نظری و پیشینه تحقیق

 

در این مرحله از تحقیق به بررسی مبانی نظری و پیشینه تحقیق پرداخته شد. اطلاعات این مرحله از طریق مطالعات کتابخانه‌ای با مراجعه به کتب، مجلات، نشریات مرتبط با موضوع، جستجو در اینترنت از سایت‌های مرتبط با موضوع از جمله سایت‌هایWWW.Cpkd.net وWWW.ica.org و پایگاه‌های اینترنتی ‌جمع‌ آوری گردید.

 

ب) مرحله کارمیدانی: ابتدا بررسی‌هایی ‌در مورد جامعه آماری مورد نظر انجام گرفت و جهت تکمیل اطلاعات به محل پلیس پیشگیری و پلیس آگاهی مراجعه و از پرونده‌‌های موجود و پرسنل مورد نظر نیز اطلاعات لازم تهیه شد. اطلاعات مربوط به مشخصات مکانی شهرکرد از طریق منابع و نقشه‌‌های موجود در اداره مسکن ‌و شهرسازی استان و طرح تفصیلی شهرکرد گردآوری شد.

 

ج) مرحله استخراج اطلاعات و تهیه جداول : در این مرحله با بهره گرفتن از اطلاعات گردآوری شده اقدام به تهیه پایگاه داده‌ای به وسیله نرم افزار(Office/Excell) گردید. بدین صورت که به هر کدام از گزینه‌‌های پرسشنامه کد‌های مشخص داده شد.

 

د) مرحله نتیجه‌گیری و ارائه پیشنهادات: در این مرحله از یافته‌‌های تحقیق و نتایج آزمون فرضیات، نتیجه‌گیری به عمل آمد و در پایان پیشنهادات و راهکارهایی به منظر پیشگیری از جرم ارائه گردید.

 

به عبارتی بعد از اتمام شدن مرحله جمع‌ آوری داده ها و اطلاعات لازم، پرسشنامه مورد بازبینی قرار می‌گیرد. بعد دفترچه کد کامپیوتری برای پرسشنامه تنظیم و بر اساس سطح اندازه گیری متغیرها و گویه‌ها و داده‌‌های خام و. .. کدگذاری و استخراج شدند پس از استخراج و وارد کردن داده ها به کامپیوتر و تبدیل لازم جهت آزمون فرضیات و پایایی پرسشنامه از طریق نرم افزار SPSS پردازش اطلاعات روی متغیرها انجام و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

 

۳-۲-۳-۲) واحد تحلیل

 

واحد آماری برای تجزیه و تحلیل این پژوهش کارکنان و مدیران اجرایی شهرکرد در امر پیشگیری از جرم می‌باشند به عبارت دیگر نتایج این تحقیق حاصل سنجش متغیر‌های تحقیق در نمونه آماری و مقایسه آن ها با یکدیگر می‌باشد.

 

۳-۲-۴- قلمرو تحقیق

 

۳-۲-۴-۱- قلمرو مکانی

 

قلمرو مکانی تحقیق محدوده جغرافیایی شهرکرد است ‌بنابرین‏ جمع‌ آوری داده ها از پرسنل پلیس آگاهی و پلیس پیشگیری که به طور مستقیم در مشاغل مرتبط با پیشگیری و برخورد با جرم و کشف جرایم از نزدیک دخیل بوده و با شیوه و شگرد‌های مجرمین و چگونگی وقوع جرایم از قبیل قتل، کلاهبرداری، اختلاس، اسید پاشی، تجاوز به عنف، لواط و زنای به عنف و دیگر جرایم مهمه اطلاع دارند و همچنین با علل و انگیزه‌‌های مربوطه آشنایی کامل دارند،

 

۳-۲-۴-۲- قلمرو زمانی

 

قلمرو زمانی تحقیق تاریخ ۱۳۹۴ لغایت پایان شش ماهه اول سال ۱۳۹۵ می‌باشد.

 

۳-۲-۵- روش‌ها و تکنیک‌‌های آماری

 

با توجه به نوع پژوهش(روش پیمایشی) در این تحقیق، جهت جمع‌ آوری اطلاعات از روش پرسشنامه‌ای استفاده شده است. پرسشنامه تحقیق از ۱۹ سؤال اصلی در قالب مقیاس ترتیبی سازماندهی و سؤالها با پاسخ ۵ گزینه ای کیفی به صورت: بسیارزیاد؛ زیاد؛ متوسط کم؛ خیلی کم نظر سنجی شده است. با توجه به اینکه جامعه آماری تحقیق به صورت تمام شمار می‌باشد لذا جهت تجزیه و تحلیل داده ها نیازی به آزمون‌های آمار استنباطی نشده است و صرفاً از آمار توصیفی جهت توصیف جمعیت مورد مطالعه و آزمون فرضیات و یافته‌‌های تحقیق استفاده گردیده است.

 

۳-۳- شناسایی متغیرها

 

۳-۳-۱- متغیر وابسته

 

این متغیرها تابع تغییرات متغیر مستقل هستند یا در واقع معلول آن ها به حساب می‌آیند . (حافظ نیا، ۱۳۸۲، ۴۴). به عبارتی متغیری است که ارزش یا مقدار آن به متغیر مستقل بستگی دارد. متغیر وابسته در اختیار محقق نیست و محقق نمی‌تواند در آن دخل و تصرف و دستکاری به عمل آورد. متغیر وابسته این تحقیق جرایم به وقوع پیوسته در شهرکرد (زمان مورد نظر) تشکیل می‌دهد.

 

۳-۳-۲- متغیر مستقل

 

این متغیرها نقش علت را به عهده دارند و بر متغیر‌های دیگر تاثیر می‌گذارند و منشأ بروز پدیده‌ها می‌شوند و محقق معمولاً در جستجوی رابطه بین دو عامل یا متغیر است و تشخیص تاثیر متغیر مستقل و میزان آن از اهداف عمده تحقیق محسوب می‌شود.(حافظ نیا، ۱۳۸۲، ۴۴). متغیر‌های مستقل این تحقیق را «توسعه علمی کشف جرم و پیشگیری از جرم» تشکیل می‌دهد.

 

ابعاد این متغیرها عبارتند از:

 

الف) بین توسعه علمی کشف جرم و نقش آن در پیشگیری از جرم رابطه معناداری وجود دارد.

 

ب) بین روش‌های نوین کشف جرم فضای سایبر و نقش آن در پیشگیری از جرم رابطه معناداری وجود دارد.

 

ج) بین روش‌های نوین کشف جرم از طریق GPS و GIS و نقش آن در پیشگیری از جرم رابطه معناداری وجود دارد.

 

۳-۴- جامعه آماری و نمونه

 

۳-۴-۱- جمعیت آماری

 

جامعه آماری عبارت است از مجموعه ای از افراد، اشیاء که حداقل در یک صفت مشترک باشند. معمولاً جامعه آماری را با N نشان می‌دهند. (صارمی‌، ۱۳۸۴، ۱۱۴) جمعیت آماری این تحقیق شامل افراد ذیل می‌باشد. کلیه پرسنل پلیس آگاهی و پرسنل پلیس پیشگیری شهرکرد شامل ۲۲۰ نفر و نمونه آماری تعداد ۱۴۰ نفر با بهره گرفتن از فرمول کوکران انتخاب گردید، که هریک از این افراد به طور مستقیم در مشاغل مرتبط با پیشگیری و برخورد با جرم و کشف جرم از نزدیک دخیل بوده اند و با شیوه و شگرد‌های مجرمین و چگونگی وقوع جرایم و علل و انگیزه‌‌های مربوطه آشنایی کامل دارند.

 

۳-۴-۲- جامعه نمونه آماری

 

نمونه عبارت است از مجموعه ای از نشانه ها که از یک قسمت، یک گروه یا جامعه ای بزرگتر انتخاب می‌شود، به طوری که این مجموعه معرف کیفیات و ویژگی‌‌های آن قسمت، گروه یا جامعه بزرگتر باشد. معمولاً نمونه آماری را با n نشان می‌دهند. (نادری، ۱۳۷۸، ۱۵۹) در پژوهش مذکور با توجه به اینکه جامعه آماری تحقیق به طور تمام شماری می‌باشد لذا فاقد جامعه نمونه آماری می‌باشد.

 

۳-۵-روایی و پایایی تحقیق

 

۳-۵-۱- روایی ابزار سنجش

 

یهودا ( ۱۹۵۹، به نقل از منشی طوسی،۱۳۷۴ ) مواردی را برای تعریف سلامت روانی ارائه کرد:

 

الف) نگرش مثبت به خود ب) میزان رشد، تحول و خودشکوفایی

 

ج) عملکرد روانی یکپارچه د) خود مختاری یا استقلال شخصی

 

ه) درک صحیح از واقعیت و) تسلط بر محیط

 

دیگران نیز موارد دیگری را ارائه دادند ولی از نظر اسمیت^[۴۰]۱( ۱۹۶۱، به نقل از منشی طوسی، ۱۳۷۴ ) همه ی این موارد، مفاهیم اصلی یکسان را برداشتند. ‌بنابرین‏ وی پیشنهاد کرد به جای شمردن اینگونه موارد بهتر است ابعاد بهداشت روانی بر اساس اصول زیر انتخاب شود:

 

الف) نشان دادن ارزش های مثبت بشری ب) داشتن قابلیت اندازه گیری و تشخیص

 

ج) داشتن ارتباط با نظریه های شخصیت د) مرتبط بودن با بافت های اجتماعی که برای آن تعریف و مشخص شده اند.

 

‌به این ترتیب، متخصصان بعدی کارشان را روی مفاهیمی کلی از قبیل بهنجار بودن یا بهزیستی متمرکز کردند. امروزه مفهوم مقابله^[۴۱]۲ به منزله ملاک سلامت روانی به نوشته های رشته‌های تخصصی گوناگون بهداشت روانی راه یافته است(هرشن سن و پاور،۱۹۸۸، ترجمه منشی طوسی، ۱۳۷۴). بعضی از محققان معتقدند سلامت روانی حالتی از بهزیستی و وجود این احساس در فرد است که می‌تواند با جامعه کنار بیاید. سلامت روانی به معنای احساس رضایت، روان سالمتر و تطابق اجتماعی با موازین مورد قبول هر جامعه است(کاپلان و سادوک، ۱۹۹۹، ترجمه پور افکاری ،۱۳۷۶).

 

سازمان بهداشت جهانی، سلامت روانی را قابلیت ایجاد ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، توانایی در تغییر و اصلاح محیط اجتماعی، و حل مناسب و منتطقی تضادهای غریزی و تمایلات شخصی، به طوری که فرد بتواند از مجموعه تضادها ترکیبی متعادل به وجود آورد، می‌داند. طبق تعریفی که این سازمان ارائه می‌دهد، وظیفه اصلی بهداشت روانی، تامین سلامت روان است تا به مدد آن بتواند قوا و استعدادهای روانی را پرورش داد. در واقع، بهداشت روانی مبتنی بر سه پایه است:

 

الف)حفظ و تامین سلامت روان ب)ریشه کن ساختن عوامل بیماری زا و پیشگیری از ابتلاء به بیماری‌های روانی ج)ایجاد زمینه ی مساعد برای رشد و شکوفایی شخصیت و استعدادها تا حداکثر ظرفیت نهفته در آن ها(سامی کرمانی، ۱۳۵۴ ).

 

به طور کلی شخص دارای سلامت روان می‌تواند با مشکلات دوران رشد روبرو شود و قادر است در عین کسب فردیت با محیط نیز انطباق یابد. به نظر می‌رسد تعریف رضایت بخش از سلامت روانی برای فرد مستلزم داشتن احساس مثبت و سازگاری موفقیت آمیز و رفتار شایسته مطلوب است. ‌بنابرین‏ هر گونه ملاکی که به عنوان اساس سلامتی در نظر گرفته می شود باید شامل رفتار بیرونی و احساسات درونی باشد(بنی جمال واحدی،۱۳۷۰).

 

تعریف بهداشت روان در فرهنگ‌های مختلف:

 

بهداشت روان سازش با فشار های مکرر زندگی می‌باشد و سازگاری عبارت است از ایجاد تعادل و هماهنگی رفتار فرد با محیط به گونه ای که ضمن حفظ تعادل روانی یا در ارتباط با تغییرات و دگرگونی‌های محیط خودش نیز به تطابقی مؤثر و سازنده دست یابد لذا هر فرد به طور موفقیت آمیز باید خود را به محیط سازگار نماید و عموماً ناگزیر است که با زندگی نسبتاً سازش مؤثر داشته باشد ولی باید توجه داشت که هرکس دارای ظرفیت مشخص جهت تحمل فشارهای زندگی روزانه است وجود فشارهای عاطفی گوناگون خطر از هم پاشیدگی روان را افزایش خواهد و به سلامت روان لطمه وارد خواهد نمود و فرد قادر نیست رفتار موزون و هماهنگی با جامعه داشته باشد و سلامت روان خود را حفظ نماید.

 

سلامت روان عبارت است از رفتار موزون و هماهنگ با جامعه، شناخت و پذیرش ‌واقعیت‌های اجتماعی و قدرت سازگاری با آن ها، ارضا کننده نیازهای خویشتن به طور متعادل و شکوفایی استعداد فطری خویش می‌باشد. فردی از سلامت روان برخودار است که قادر باشد تا عقده های درونی خود را حل و فصل کند و با تغییرات و مقتضیات محیط طبیعی و اجتماعی خویش سازگار باشد و تلاش کند تا تندرستی و نشاط برای خود و دیگران فراهم سازد زیرا سلامت روان حالتی مساعد برای رشد و نمو از جهت بدنی، عاطفی و شعوری، بدون ایجاد مزاحمت برای دیگران است(آقاجانی و همکاران ۱۳۸۱).

 

سازمان بهداشت جهانی ^[۴۲]۱سلامتی را اینگونه تعریف ‌کرده‌است که آن را حالت رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه فقط فقدان بیماری می‌داند و همچنین این سازمان، ضمن توجه دادن مسئولین کشورها در راستا تامین سلامت جسمی، روانی و اجتماعی افراد جامعه همواره بر این نکته تأکید دارد که هیچ یک از این سه بعد بر دیگری برتری ندارد(سازمان بهداشت جهانی، ۱۹۹۰).

 

مفهوم بهداشت روانی در فرانسه شعبه ای از بهداشت عمومی تلقی شده وهدف آن حفظ سلامت روح و پیشگیری از ایجاد عوامل ناراحت کننده نظیر خستگی روانی و هیجانات شدید، اعتیاد و بالاخره از ابتلا به حالات ساده روانی( نوروزها^[۴۳]۱) و یا حالات عمیق روانی( سایکوزها^[۴۴]۲) می دانند.

 

مفهوم بهداشت روانی بر اساس تعریف انجمن روانپزشکی آمریکا^[۴۵]۳ کاربرد و معیار و ضوابطی است که از شیوع بیماری‌های روانی کاسته و سلامت روان افراد اجتماع را تامین نماید. این ضوابط شامل اقدامات و تدابیری در طب پیشگیری، تشخیص، درمان بیماری ها روانی و تسریع در برگشت آن ها به اجتماع است.

 

سازمان بهداشت جهانی، سلامت روان را چنین تعریف ‌کرده‌است بهداشت روانی در درون مفهوم کلی بهداشت جای می‌گیرد و بهداشت یعنی، توانایی کامل برای ایفای نقشهای اجتماعی، روانی، جسمی و بهداشتی، سلامتی تنها در نبود بیماری یا عقب ماندگی نیست تعریف گینز برگ ‌در مورد بهداشت روانی عبارت است از تسلط و مهارت در ارتباط با محیط، بخصوص در سه فضای زندگی، عشق، کار و تفریح. استعداد یافتن و ادامه کار، داشتن خانواده، ایجاد محیط خانوادگی خرسند، فرار از مسائلی که با قانون درگیری دارد، لذت بردن از زندگی و استفاده صحیح از فرصت‌ها، ملاک تعادل و سلامت روان است(میلانی فر۱۳۷۴ به نقل از تودور۱۹۶۶). تعریف سلامت روان را ‌بر اساس ادبیات موضوع وابسته به هفت ملاک می‌داند که عبارتند از ۱- فقدان بیماری ۲-رفتار اجتماعی مناسب ۳- رهایی از نگرانی و گناه-۴ کفایت فردی و خود مهارگری ۵- خویشتن پذیری و خود شکوفایی ۶- تفرد و سازمان دهی شخصیت و۷-گشاده نگری و انعطاف پذیری. به نظر تودور، با توجه به ادبیات موجود نمی توان باقاطعیت از ملاک‌های پذیرفته شده جهانی برای سلامت روان سخن گفت: ‌بنابرین‏، سلامت روان از دیدگاه های گوناگونی تعریف می شود و هر تعریفی از سلامت روان، فرضیه های فرهنگی ذاتی خود را دارا است(لطافتی بریس،۱۳۸۸).

 

معدودند کشورهایی که صریحاً ‌به این قاعده ‌در مورد مالکیت فکری توجه کرده‌اند، مثلاًحسب آنچه درماده ^[۲۰۵] ۱۱۰ قانون حقوق بین الملل خصوصی سویس آمده است : مالکیت فکری باید به وسیله قانونی که حمایت از آن درخواست شده است مورد بررسی قرار گیرد که اطلاق بسیاری دارد و تمامی موضوعات مالکیت فکری را تابع آن گردانیده است، قانون مدنی ۱۹۸۶ آلمان و اصلاحات ۱۹۹۹، که حاوی مباحثی راجع به قواعدحل تعارض است، صریحاً به موضوعات ناظر بر مالکیت فکری اشاره ای نکرده است، اما رویه قضایی آن، قائل به اعمال قانون کشوری است که حمایت برای آن درخواست شده است ^[۲۰۶].

 

قاعده اعمال قانون کشوری که حمایت برای آن درخواست شده است با جمودی که دارد نمی تواند در بسیاری از موارد با مصلحت همخوانی داشته باشد مثلا« اعتبار قراردهای ناظر بر انتقال حقوق مالکیت فکری و روابط استخدامی(که قانون خاص حاکم بر خود یعنی همان قانون حاکم بر اصل قرار داد را می طلبد ) با قانونی که از این قاعده (کشوری که حمایت برای آن درخواست شده است ) ناشی می شود احتمالاً قرابت زیادی نداشته باشد^[۲۰۷] ».

 

همچنان که گفت شد، کشورها قانوناً کمتر به اعلام قاعده حل تعارض ‌در مورد مالکیت فکری پرداخته‌اند و این دادگاه ها هستند که با رویه قضایی خود ‌به این مهم جامه عمل پوشانده اند، بسیاری از دادگاه ها، قاعده قانون کشوری که حمایت برای آن درخواست شده است را حداقل در موراد نقض حقوق بین الملل مالکیت فکری به کار می بندند که تبلوری از اصل سرزمینی بودن حقوق مالکیت فکری است و مضافاً اینکه با معاهدات بین‌المللی هم همخوانی بیشتری دارد^[۲۰۸] یکی از مواردی که احساس می شود، محل توجه به قاعده اعمالِ قانون کشوری که حمایت برای آن درخواست شده است، می‌باشد، بند ۲ ماده ۵ کنوانسیون برن است که قبلاً ‌در مورد آن به تفصیل سخن رفته است و نهایتاًً طی آن مشخص شد، حسب عقیده کسانی که بند ۲ ماده ۵ کنوانسیون برن را قاعده حل تعارض درنظر می گیرند، می بایست آن را قاعده قانون کشوری که حمایت برای آن درخواست شده است، دانست که البته صحت این ادعا، و محل اجرای آن، در هاله ای از ابهام است^[۲۰۹].

 

نباید از یاد برد که قاعده قانون کشوری که حمایت برای آن درخواست شده است، بعد از قانون مقر دادگاه نسبت به سایر قواعد حل تعارض، با اصل سرزمینی بودن ارتباط بیشتری دارد و ازین روست که با مسائل مستحدثه در حقوق مالکیت فکری که ناشی از گسترش رسانه های جمعی است، چندان همخوانی ندارد.

 

۴-۲-۵٫قانون کشوری که اثر اصالت خود را از آن گرفته است^[۲۱۰]

 

آثار کپی رایتی بر خلاف موضوعات مالکیت صنعتی که نیازمند به ثبت است و وابسته به قوای عمومی یک کشور است، متکی بر شخص می‌باشد. در مسائل حقوق بین الملل خصوصی، موضوعاتی که به فرد بر می‌گردد تابع کشور متبوع آن شخص است چرا که در جامعه جهانی، فرد با ملیتش(تابعیتش) است که شناخته می شود، در مسائل کپی رایتی هم که با شخصیت فرد رابطه نزدیکی دارد، در بسیاری از موارد، قانون کشور متبوع پدید آورنده حاکم بر مسئله می‌گردد. ‌در مورد تعیین کشوری که اثر اصالت خود را از آن گرفته، اتفاق نظر وجود ندارد و بسیاری از کشورها با توجه به بند۲ ماده ۵ کنوانسیون برن، کشوری که اثر برای اولین بار در آن منتشر شده را به عنوان کشور اصیل پذیرفته اند؛ اما چنان که می بینیم در اصول الی، ماده ۳۱۳، کشور محل اقامت پدید آورنده را در زمان پیدایش اثر، دارای چنین خصوصیتی می‌داند^[۲۱۱]؛ لذا بعضی کشورها و اصول، مصداق قانون کشوری که اثر اصالت خود را از آن اتخاذ ‌کرده‌است، قانون کشوری می دانند که اثر برای اولین بار در آن منتشر شده است، که رفته رفته خود به عنوان قاعده ای مستقل پنداشته می شود که احتمالا به دلیل اهمیتی است که انتشار و محل آن در آثار مالیکت فکری دارد. قانون مدنی پرتقال در ماده ۴۸، حمایت از اثر را در صورتی که هنوز منتشر نشده باشد، طبق قانون متبوع پدید آورنده و در صورتی که متشر شده باشد، مشمول قانون کشوری می‌داند که اثر برای اولین بار در آن منتشر شده است. در آمریکا وضعیت به گونه ای دیگر است، «دادگهاه های آمریکا معمولاً درمورد کپی رایت، قانونی را که بیشترین ارتباط را با طرفین و قضیه دارد، قانون حاکم می دانندو آن را در عمل، قانون کشوری متبوع مؤلف و اولین مکان نشر اثر او معنا کرده‌اند و این، یعنی قاعده قانون کشوری که اثر، اصالت خود را از آن گرفته است^[۲۱۲]»، در حالی که در آمریکا، تحت عنوان قاعده کشوری دارای نزدیک ترین ارتباط با قضیه، ‌به این قانون دست یافته اند.

 

اصل کشور اصیل که علیه اصل سرزمینی بودن توسعه یافته است، همواره با آن در تقابل بوده و آن را مانعی بر سر راه خود دیده است (بدین جهت که طبق آن، با تغییر محل اقامه دعوا، قانون حاکم تغییر نخواهد کرد و ثابت می ماند) این محاسن سبب نمی شود که معایبش را از یاد ببریم، عیب این قاعده را می توان د رآن دید که قانون مبتنی بر آن، الی الابد ثابت باقی می ماند و امکان تغییر آن به جهت بعید بودن احتمال تغییر ملیت فرد و کشوری که برای اولین بار اثر در آن منتشر شده، غیر ممکن به نظر می‌رسد. عیب دیگر در این زمینه، همانا احراز قانون متبوع مؤلف در کارهای مشترک و مشاعی است که قضیه را پیچیده می‌کند (چرا که در کارهای مشترک معلوم نیست باید ملیت کدام یک از پدید آوردگان را ملاک قرار داد، به هر تقدیر قاعده کشوری که اثر اصالتش را وامدار آن است ) از پذیرش عمومی زیادی برخوردار نیست^[۲۱۳].

 

از دیگر عیب هایی که می توان ‌در مورد این قاعده بر شمرد، این است که همخوانی زیادی با کنوانسیون برن و قواعد صلاحیت قضایی بین‌المللی ندارد و این امر مزید بر مشکلاتی است که در صورت مشترک بودن مالکیت با تعدد قانون صالح مواجه خواهد شد و این امر ‌در مورد موضوعات اینترنتی و ماهواره ای که افراد مختلفی در آفرینش کار، نقش آفرینی می‌کنند مهم به نظر می‌رسد، شاید ‌به این جهت است که در اصول ماکس پلانک ‌به این قاعده توجهی نشده است^[۲۱۴].

در قانون افراز و فروش املاک مشاع مصوب۱۳۵۷ نیز هر چند در مواد ۱ الی ۶ موضوع املاک مشاع و نحوۀ افراز و فروش آن ها‌ است ولی اشاره ای به تعریف اشاعه و احکام آن نشده است و در واقع این امور به قانون مدنی محول شده است.

در ق.ح.ح.م.م.ه ۱۳۴۸ نیز صراحتاً اشاره شده است که حق مؤلف یا پدیدآورنده می‌تواند بین دو یا چند نفر مشاع باشد. به موجب مادۀ (۶) که واضح ترین مادۀ قانونی در این خصوص بوده قانون‌گذار درصدد بوده است که اشاعه در حقوق فکری را بپذیرد و این چنین بیان می شود : «اثری که با همکاری دو یا چند نفر پدیدآورنده به وجود آمده باشد و کار یکایک آن ها متمایز نباشد، اثر مشترک نامیده می شود و حقوق ناشی از آن، حق مشاع پدیدآورندگان است».

همچنین با توجه به نحوۀ نگارش قانون‌گذار در قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات آثار صوتی مصوب ۱۳۵۲ می توان اشاعه در مالکیت در ایران را پذیرفت. ماده (۱) این قانون چنین آورده است: «…. حقوق مذکور در این ماده قابل انتقال به غیر است و انتقال گیرنده از نظر استفاده از این حقوق، قائم مقام انتقال دهنده… خواهد بود.» لذا اگر پدیدآورنده، اثر حقوقی خود را به چند نفر انتقال دهد راهی جز این باقی نمی ماند که قائل به اشاعه در این حق بود. مادۀ (۳) همین قانون مقرر می‌دارد : « نسخه برداری یا تکثیر آثار صوتی که بر روی صفحه، نوار یا هر وسیلۀ دیگر ضبط شده است، بدون اجازه صاحبان حق یا تولیدکنندگان انحصاری یا قائم مقام قانونی آنان برای فروش ممنوع است…»، با توجه به عبارات به کار رفته در این ماده بین «صاحبان حق» و «تولیدکنندگان انحصاری یا قائم مقام آنان»، که به صورت جمع به کار رفته، می توان قائل به اشاعه در مالکیت فکری بود.

مادۀ ۱ ق.ث.ا.ط.ص.ع.ت ۱۳۸۶که مهمترین قانون در حوزۀ مالکیت فکری می‌باشد: « اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرایند یا فرآورده ای خاص ارائه می‌کند و مشکلی را در یک حرفه، فن، فناوری و صنعت و مانند آن ها حل می کند.»، در اختراع مشترک از لفظ مشترک به خوبی بر می‌آید، منظور اختراعی است که در نتیجۀ خلاقیت بیش از یک نفر به وجود آمده است و با توجه به کلمۀ افراد در مادۀ فوق روشن است که مخترع می‌تواند بیش از یک نفر باشد البته عدم ذکر کلمۀ افراد در متن ماده نیز نمی توانست ‌به این استنباط خللی وارد کند چون استعمال کلمۀ فرد نیز می‌تواند برای شمول تعریف به اختراع اشتراکی کافی باشد. برخلاف قانون جدید ، قانون ثبت علائم و اختراعات۱۳۱۰ به صراحت حکمی در این موضوع بیان نکرده بود و هر چند این عدم صراحت نیز نمی توانست در این خصوص که مخترع می‌تواند بیش از یک نفر باشد خللی ایجاد نماید. لکن مهمترین ماده در قانون ثبت اختراعات که به ایجاد اختراع به طور اشتراکی اشاره دارد ماده ۵ می‌باشد: « اگر افرادی به صورت مشترک اختراعی کرده باشند، حقوق ناشی از اختراع، مشترکاً به آنان تعلق می‌گیرد.» که طرفنظر از میزان مشارکت افراد، حقوق مادی را ملک مشترک افراد می‌داند.

۲-۱-۲- مصادیق ایجاد اشاعه در مالکیت فکری

فرض مالکیت مشترک ممکن است در موارد متعددی به وجود آید. در حقیقت مالکیت مشترک در اموال فکری چه در حوزۀ مالکیت ادبی و هنری و چه در حوزۀ مالکیت صنعتی می‌تواند به طرق گوناگون ایجاد شود. شاید رایجترین این حالت زمانی است که دو نفر یا بیشتر با قصد اینکه همکاریشان با یکدیگر در یک شیء غیرقابل تجزیه یا وابسته به یکدیگر به صورت یک کل واحد متجلی شود با همدیگر در خلق یک اثر، شرکت می‌کنند.^[۹۷] یا این مالکیت مشترک بدون اراده و خارج از ارادۀ چند نفر به وجود آید، که در اینجا از باب تمثیل به چهار مورد می پردازیم.

۲-۱-۲-۱- ارث

به طور کلی، به موجب نظام حقوقی ملی، مالکان فکری ( مانند مؤلفان، مخترعان، صاحبان علایم تجاری و طراحان …) دارای حقوق انحصاری مادی و معنوی بی نظیری می‌باشد که ثمرۀ تبلور روح و جان او در اثرش است و از این رو مختار است اموال فکری خود را به دیگری منتقل کنند و آنچه در این انتقال قابل تأمل است، عنصر ارادی بودن خواهد بود. اما انتقال همواره به صورت اختیاری نیست و خارج از اختیار و ارادۀ مالک، انتقال صورت می‌گیرد و انتقال قهری است و از نمونه بارز آن می توان ارث را نام برد.^[۹۸]

انتقال اموال از مورث به وارثان به موت حقیقی یا فرضی به حکم قانون و به شیوۀ امری و به طور قهری صورت می پذیرد، و ارادۀ وارثان و مورث (جز در ثلث ترکه آن هم از طریق وصیت) در این خصوص نقشی ندارد. از آن جا که اموال فکری از حیث مال بودن، تفاوتی با سایر اموال ندارند و می توان گفت که حقوق مالکیت فکری قابل مبادله با پول است، مردم به سوی آن رغبت نشان می‌دهند و این حقوق دارای نفع هستند، پس مالیت دارند، و حق پدیدآورنده، یک حق مالی است و قابلیت نقل و انتقال دارند و پس از فوت شخص به وراث می‌رسد که در صورت تعدد ورثه، اشتراک در حق پدیدآورنده می‌تواند مصداق داشته باشد. این نظر از تبصرۀ ماده ۱۲ ق. ح. ح. م. م. ه که مقرر می‌دارد: «مدت استفاده از حقوق مادی پدیدآورنده موضوع این قانون که به موجب وصایت یا وراثت منتقل می شود از تاریخ مرگ پدیدآورنده سی سال است…..» و تبصرۀ آن بیان می‌دارد: مدت حمایت اثر مشترک موضوع ماده۶ این قانون سی سال بعد از فوت آخرین پدیدآورنده خواهد بود. همچنین بند ( د ) ماده ۵ ق. ث. ا. ط. ع. ت که بیان می‌کند حقوق ناشی از اختراع ثبت شده قابل انتقال است و در صورت فوت صاحب حق به ورثۀ او منتقل می شود. همچنین در بعضی معاهدات جهانی نیز به صراحت از انتقال قهری پس از مرگ سخن به میان آمده است. مانند ماده ۲۸ موافقتنامۀ جنبه‌های تجاری حقوق مالکیت فکری «تریپس»^[۹۹]. این امر در قوانین ملی نیز آشکارا قابل ملاحظه است و صراحتاً تأکید می‌گردد که اموال فکری به ارث می‌رسند( ماده (۱) ۳۰ قانون مالکیت ادبی و هنری بحرین و ماده ۲۷ قانون حق اختراع کویت و …)، حتی بعضی از قوانین با تفصیل بیشتر بیان می دارند که مالکیت و همۀ حقوق منضم به اموال فکری به ارث می‌رسد.^[۱۰۰]