۲-۱۸ اندازه گیری و ماهیت آن:
رشته‌های علوم رفتاری از قبیل روان شناسی، علوم‌تربیتی، علوم اجتماعی و مدیریت جهت پژوهش در رشته خود نیازمند اندازه‌گیری متغیرها هستند. اندازه‌گیری به معنای کمی‌کردن ویژگی‌های یک متغیر است (گرامی پور،۱۳۹۳). امروزه در حوزه اندازه‌گیری دو نظریه غالب وجود دارد. نظریه کلاسیک اندازه‌گیری که به وسیله اسپیرمن مطرح گردید و نظریه سؤال- پاسخ که سر‌منشاء آن به نظریه خصیصه مکنون باز می‌شود در واقع زمانی که نظریه خصیصه مکنون برای اندازه گیری متغیرهای دوارزشی مورد استفاده قرار گرفت، به نظریه سؤال - پاسخ مشهور شد.اندازه‌گیری عبارت است از اختصاص عدد به افراد به شیوه‌ای منظم ،برای نشان دادن ویژگی‌های آنها. این اعداد به شیوه‌ای بسیار دقیق و قابل تکراربه افراد تخصیص داده می‌شود. نظریه اندازه‌گیری شاخه‌ای از آمار کاربردی است که می‌کوشد تا کیفیت اندازه‌گیری‌ها را توصیف، مقوله‌بندی و ارزشیابی کند ،معناداربودن ،دقت وسودمندی اندازه‌گیری ها را بهبود بخشد و روشهایی برای به وجود آوردن ابزارهای نوین و بهتر پیشنهاد کند. کمی‌کردن مجموعه‌ای از متغیرها توسط آزمون انجام می‌شود. آزمون شامل رویه‌های استاندارد نمونه‌گیری از رفتار و تبدیل آن به طبقه یا نمره است. آزمون به معنای گسترده آن شامل انواع آزمون‌های شناختی، شخصیتی شامل آزمون‌های هوش، استعداد، پیشرفت تحصیلی، آزمون‌های عینی و فرافکن شخصیت و پرسشنامه‌های عاطفی و نگرش سنجی و مقیاس‌های اندازه گیری، مشاهده، مصاحبه و تحلیل اسناد و مدارک می‌شود. سرانجام نظریه‌های اندازه‌گیری که بر اساس آن می‌توان ویژگیهای روانسنجی آزمون‌ها را بررسی کرد، شامل الف- روش های کلاسیک آزمون ب- نظریه تعمیم‌پذیری و ج- مدلهای متغیر پنهان می‌شوند(گرامی پور،۱۳۹۳). رویکرد های مختلف اندازه‌گیری وجود دارد،رویکردهای رایجی که تاکنون وجود داشته است مبتنی بر نظریه کلاسیک آزمون بوده است، به خاطر محدودیت ومشکلات رویکرد کلاسیک اندازه گیری نظریه‌های نوین اندازه‌گیری مطرح شد تا مشکلات آن را حل کند.(شریفی و شریفی،۱۳۸۰).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۱۹نظریه پاسخ سوال(IRT):
نظریه پاسخ سوال یک اصطلاح کلی برای خانواده‌ای از مدلهای نوین و پیشرفته اندازه‌گیری است که شامل ایده‌های اساسی برای اندازه‌گیری در علوم‌رفتاری می‌شود. ایده اساسی این است که IRT ،برای پاسخ‌های افراد و سؤال‌های آزمون مدلی ارئه می‌دهد. پاسخ فرد به سؤال آزمون، تابعی از ویژگی‌های فرد و آزمون در نظر گرفته می‌شود. پاسخ فرد(عملکرد آزمودنی) به یک یا بیشتر از یک عامل وابسته است که به آن خصیصه پنهان یا توانایی می‌گویند. این خصیصه پنهان به صورت پیوسته محاسبه می‌شود. در نظریه پاسخ سوال فرض می‌شود که هریک از سؤال‌های آزمون، خصیصه یا خصیصه‌های پنهان مورد نظر را اندازگیری می‌کنند.یک مدل ساده IRT آن است که عملکرد فرد در یک سؤال فقط به یک خصیصه زیربنایی وابسته باشد که توسط یک تابع افزایشی یکنواخت^[۲۷] تبیین می‌شود. این تابع، تابع ویژگی سوال(ICF^[28]) یا نمودار ویژگی سوال (ICC^[29]) نامیده می‌شود.این تابع نشان می‌دهد که چگونه با افزایش خصیصه پنهان توانایی ، احتمال پاسخ درست به سوال مورد نظر افزایش می‌یابد. IRT شامل مدلهای محاسبات ریاضی برای محاسبه پارامترهای سؤال و آزمودنی است. IRT شامل روش های آماری می‌شود که از طریق آنها می‌توان میزان برازش مدل را با داده‌های پاسخ سؤال بررسی کرد.(گرامی پور،۱۳۹۳).
۲-۲۰نظریه کلاسیک اندازه گیری:
نظریه کلاسیک آزمون به عنوان قدیمی‌ترین نظریه آزمون، پایه و اساس تحلیل آزمون‌های روانی و تربیتی است. این نظریه شامل مفروضاتی می‌شود که اولین و اساسی‌ترین مفروضه آن مربوط به نمره واقعی آزمون است(گرامی پور ،۱۳۹۳). بیشتر شیوه‌های « هنجار شده »ساخت و ارزشیابی آزمون‌ها بر پایه مجموعه‌ای از مفروضات قرار دارد که که معمولا نظریه‌کلاسیک «یاضعیف»نمره واقعی نام دارد (دلاور ،۱۳۸۹ به نقل از رضایی). نظریه کلاسیک نمره‌واقعی متضمن یک الگوی جمع‌پذیر است. نمره مشاهده َشده یک آزمون مساوی مجموع دو جزء است: نمره واقعی T ونمره خطای تصادفی E .فرض بر این است که نمره‌خطای یک آزمون با نمره واقعی همان آزمون و با نمره های خطا و واقعی تمام آزمون ها نا‌همبسته است(دلاور ،۱۳۸۹: به نقل از رضایی).مهمترین نارسایی نظریه کلاسیک،غیرقابل‌تفکیک بودن ویژگی آزمودنی‌ها و ویژگی‌های سوالات است(همبلتون ودیگران،ترجمه فلسفی نژاد، ۱۳۸۹؛به نقل از رضایی،۱۳۹۳).
نظریه کلاسیک آزمون به عنوان قدیمی‌ترین نظریه آزمون، پایه و اساس تحلیل آزمونهای روانی و تربیتی است. این نظریه شامل مفروضاتی می‌شود که اولین و اساسی‌ترین مفروضه آن مربوط به نمره‌واقعی آزمون است.
مفروضات نظریه کلاسیک آزمون عبارتند از:
۱) نمره واقعی و خطای اندازه‌گیری ۲) مقایسه فرم‌های آزمون(گرامی پور،۱۳۹۳).
بعضی از قواعد قدیمی اندازگیری با قواعد متناظرشان در اندازگیری جدید مقایسه می‌شوند تا عمق تفاوت‌های بین روانسنجی کلاسیک و پاسخ سوال روشن گردد.که عبارتند از:
بعضی از ((قواعد)) اندازه‌گیری:
قواعد قدیم:
قاعده۱.خطای معیار^[۳۰] اندازگیری درباره همه نمرهای یک جامعه صدق می‌کند
قاعده۲. اعتبار^[۳۱] آزمون‌های بلند بیشتر از آزمون‌های کوتاه‌تر است.
قاعده۳. مقایسه نمره‌های آزمون‌ها در فرم‌های چندگانه^[۳۲] زمانی بهینه^[۳۳] است که آزمونها موازی یا همتا^[۳۴] باشند
قاعده۴. برآورد بدون تورش یا بدون سوگیری^[۳۵] ویژگی‌های سوال به معرّف بودن نمونه‌ها بستگی دارد.
قاعده۵. نمره‌های آزمون زمانی معنا پیدا می‌کنند که موقعیت آنها با گروه نرم یا هنجار‌ها مقایسه شود.
قاعده۶. ویژگی‌های مقیاس فاصله‌ای وقتی که توزیع نمره‌های آزمون بهنجار باشد تحقق می‌یابد.
قاعده۷. چارچوب مرکب^[۳۶] سوال‌ها در مجموع نمره‌های آزمون تاثیر ناهمسان^[۳۷] برجابی می‌گذارند.
قاعده۸. هنگامی که سطوح نمره‌های‌اولیه متفاوت باشند،نمره‌های تغییر را نمی‌توان به طورمعنی‌دار مقایسه کرد
قاعده۹. تحلیل‌عاملی در مورد سوال‌های دو‌ارزشی^[۳۸]، به جای تولید عامل واقعی به تولید عامل‌های ساختگی^[۳۹] منجر می‌شود.
قاعده۱۰. ویژگی‌های محرک سوال‌ها در مقایسه با خصایص روانسنجی آنها بی‌اهمیت‌اند.
قواعد جدید:
قاعده۱.خطای معیار اندازگیری در سرتاسر نمره‌ها تغییر می‌کند، اما در طول جامعه تعمیم‌پذیر است.
قاعده۲. اعتبار آزمون‌های کوتاه ممکن است از اعتبار آزمون‌های بلند بیشتر باشد.
قاعده۳. مقایسه نمره‌های آزمون‌ها در فرم‌های چندگانه هنگامی بهینه است که سطوح دشواری آزمون‌ها برای آزمودنی‌ها متفاوت باشد.
قاعده۴. برآورد بدون تورش یا بدون سوگیری ویژگی‌های سوال را می‌توان در مورد نمونه‌های نامعرف نیز به دست آورد.
قاعده۵. نمره‌های آزمون زمانی معنا پیدا می‌کنند که فاصله آنها از ماده‌ها و سوال‌ها^[۴۰] مقایسه شود.
قاعده۶.ویژکی‌های مقیاس فاصله‌ای زمانی تحقق می‌یابد که روش های اندازه‌گیری توجیه‌پذیر به کار‌بسته‌ شود.
قاعده۷. چارچوب مرکب سوال‌ها ممکن است به نمره‌های بهینه آزمون بینجامد.
قاعده۸. زمانی که سطوح نمره‌های اولیه متفاوت باشند، نمره‌های تغییر را می‌توان به گونه معنادار مقایسه کرد.
قاعده۹. تحلیل‌عاملی در مورد داده‌های خام سوال‌ها به اطلاعات کاملی در مورد تحلیل‌عاملی منجر می‌شود.
قاعده ۱۰. ویژگی‌های محرک سوال می‌تواند به طور مستقیم به خصایص روانسنجی آنها ارتباط پیدا کند (امبرتسون،رایس،۱۳۸۹).
۲-۲۱تحلیل عاملی:
خانواده روش‌های تحلیل‌عامل چند کاربرد مختلف دارد. این روشها بیشتر توسط محققان در زمینه ساخت و ارزیابی آزمونها ومقیاس‌ها به کار می‌روند. سازنده مقیاس با تعدادی زیادی آیتم و پرسش مقیاس شروع می‌کند و با بهره گرفتن از روش‌های تحلیل عامل آنها را پالایش و کاهش می‌دهند تا تعداد کمتری خرده مقیاس فرعی منسجم به دست بیاید. تحلیل‌عامل را می‌توان برای کاهش تعداد زیادی متغیر مرتبط با تعداد قابل مدیریت‌تر، قبل از استفاده آنها در تحلیل‌های دیگر همچون رگرسیون چندمتغیره یا تحلیل واریانس چندمتغیره به کار برد.
دو روش اصلی در تحلیل عامل وجود دارد : اکتشافی^[۴۱] و تأییدی^[۴۲]
تحلیل عامل اکتشافی اغلب در مراحل اولیه تحقیق برای جمع‌ آوری اطلاعات(کاوش) در مورد روابط متقابل بین یک مجموعه از متغیرها به کار می‌رود.تحلیل عامل تأییدی، از سوی دیگر،مجموعه پیچیده‌تر و تخصصی‌تر روش ها به کار رفته در ادامه روند تحقیق برای آزمون(تأیید) فرضیه‌ها و نظریه‌های خاص در مورد ساختار بنیادی مجموعه متغیرها است(پلنت،۱۳۸۹).
۲-۲۲پایایی و اعتبار:
با توجه به اینکه پژوهش حاضر به بررسی پایایی و اعتبار پرسشنامه رشد خودمختاری آیووا می‌پردازد در این بخش به ذکر توضیحاتی در این رابطه خواهیم پرداخت.
۲-۲۲-۱پایایی آزمون:
پایایی، براساس مفروضات نظریه کلاسیک آزمون، به عنوان رابطه نمره مشاهده شده با نمره‌ واقعی یا عدم‌رابطه نمره مشاهده شده با خطای اندازه‌گیری تعریف می‌شود.به زبان دیگر می‌توان گفت که پایایی آزمون نشانگر آن است که تا چه اندازه نمره مشاهده شده آزمون، نمره واقعی را منعکس می‌کند. همچنین با توجه به اینکه نمره واقعی به لحاظ مفهومی متوسط بی‌نهایت اندازه‌گیری موازی است، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که نمرات یک آزمون پایا دارای ثبات اندازه‌گیری است. بدین معنی که یک آزمون پایا اگر در شرایط یکسان چندبار اجرا شود، نمرات تقریباً یکسانی به دست می‌دهد. بنابراین نکته قابل توجه در این مورد این است که در بررسی پایایی آزمون آن چیزی که به طور مستقیم مورد بررسی قرار می‌گیرد، پایایی نمرات آزمون است نه خود آزمون. شاید به طور غیرمستقیم بتوان پایایی حاصل از نمرات آزمون را به خود آزمون نسبت داد. برآوردهای پایایی از یک بار اجرای آزمون شامل تقسیم آزمون به دو یا بیش از دو قسمت تشکیل دهنده آن و محاسبه پایایی بر اساس همسانی عملکرد آزمودنی ها میان این قسمت ها است. گرامی پور (۱۳۹۳) به تعدادی از این روش ها اشاره نموده است:
۲-۲۲-۱-۱ آلفای(α) کرونباخ^[۴۳]:
مشهورترین و پراستفاده‌ترین ضریب همسانی درونی، ضریب آلفای کرونباخ است. ضریب آلفای کرونباخ میانگین برآورد پایایی برای تمام حالتهای ممکن دو‌نیمه کردن آزمون است(کرونباخ، ۱۹۵۱). مفروضه ضریب آلفای کرونباخ این است که قسمت ها یا سؤالهای آزمون نسبت به یکدیگر تاو اساساً معادل هستند. تخلف از این مفروضه باعث می‌شود که مقدار آلفای‌کرونباخ حد‌پایینی از پایایی را بدست دهد. البته به نظر می‌رسد که آلفای‌کرونباخ نسبت به تخلف از این مفروضه‌ها تاحدودی مقاوم باشد:
فرمول۱-۲
۲-۲۲-۱-۲آلفای طبقه بندی شده^[۴۴] :
برخی آزمون ها در علوم رفتاری شامل مقوله ها و زیرمقیاس های مجزا هستند، بطور مثال آزمون های پیشرفت تحصیلی که دارای موضوع های درسی مختلف هستند یا پرسشنامه هایی که زیرمقیاس های جمع ناپذیر دارند. برای آزمون هایی که بدین شکل ساخته می شوند، مفروضه متجانس بودن زیرمقیاس ها نامحتمل است و مفروضه تاو اساساً معادل حتماً برقرار نیست. در چنین شرایطی برای برآورد پایایی ضریب آلفای طبقه بندی شده پیشنهاد می شود(راجاراتنام^[۴۵]، کرونباخ و گلسر^[۴۶]، ۱۹۶۵، به نقل از گرامی‌پور،۱۳۹۳):
فرمول۲-۲ start
۲-۲۲-۱-۳لاندا دو(_۲λ )گاتمن:
گاتمن(۱۹۴۵) تعدادی ضریب پایایی معرفی کرده است که مقدار لاندا دو (λ_۲ ) آن هنوز مورد استناد قرار می‌گیرد. ضریب پایایی λ_۲ گاتمن با بهره گرفتن از مجموع مجذور کوواریانس‌ها و مجموع واریانس‌ها و مقدار واریانس نمره کل آزمون، که از طریق ماتریس کوواریانس سؤالهای آزمون نیز قابل حصول است، محاسبه می‌شود.ضریب پایایی _۲λ گاتمن همیشه بزرگتر یا مساوی با ضریب آلفای کرونباخ و کوچکتر یا مساوی با مقدار واقعی پایایی آزمون است. مفروضه ضریب پایایی λ_۲ گاتمن این است که قسمت‌ها یا سؤالهای آزمون نسبت به یکدیگر تاو اساساً معادل هستند.فرمول محاسبه ضریب پایایی λ_۲ گاتمن عبارت‌اند از:
فرمول۳-۲ G
۲-۲۲-۱-۴ تتا(θ):
ضریب پایایی تتا(θ) با بهره گرفتن از روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی(PCA^[47]) محاسبه می‌شود. در روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی، مؤلفه‌ها بر حسب میزان تبیین واریانس سؤالهای آزمون به صورت کاهش یابنده مرتب می‌شوند. بدین ترتیب که اولین و آخرین مؤلفه اصلی استخراج شده دارای بیشترین و کمترین مقدار واریانس است. مقادیر واریانس تبیین شده از سؤالهای آزمون بر حسب مقدار ویژه‌ای^[۴۸] است که هر یک از مؤلفه‌های اصلی دارند. مقدار ضریب پایایی تتا(θ) با بهره گرفتن از بیشترین(اولین) مقدار ارزش ویژه تحلیل مؤلفه‌های اصلی محاسبه می‌شود. فرمول محاسبه ضریب پایایی تتا عبارت‌اند از:
فرمول۴-۲
۲-۲۲-۱-۵ اومگا(Ω):
ضریب پایایی اومگا(Ω) توسط هیس^[۴۹] و بوهرنستد^[۵۰] (۱۹۷۰) مطرح شده است. این ضریب با بهره گرفتن از تحلیل عاملی^[۵۱] اکتشافی محاسبه می‌شود. در تحلیل عاملی اکتشافی روش های مختلفی جهت برآورد پارامترها وجود دارند، اما روش برآورد بیشینه درستنمایی^[۵۲] برای محاسبه ضریب پایایی اومگا(Ω) ترجیح داده می‌شود.برای محاسبه ضریب پایایی اومگا(Ω) ابتدا داده‌های حاصل از سؤالهای آزمون با بهره گرفتن از روش برآورد بیشینه درستنمایی تحلیل عاملی می‌شوند. سپس ماتریس کوواریانس سؤالهای آزمون بعلاوه مقادیر میزان اشتراک^[۵۳] محاسبه شده برای هر یک از سؤالها یا قسمتهای آزمون جهت محاسبه ضریب پایایی اومگا(Ω) بکار گرفته می‌شوند. مفروضه ضریب پایایی اومگا(Ω) این است که قسمت‌ها یا سؤالهای آزمون نسبت به یکدیگر متجانس هستند. فرمول محاسبه ضریب پایایی اومگا عبارت‌اند از:
فرمول۵-۲
۲-۲۲-۱-۶پایایی مرکب^[۵۴]: