- دلبستگی قوی بین والدین و فرزندان
- نظارت بیشتر والدین بر فرزندان
- زندگی کردن با هر دو والد
رفتارهای جوانان
شکل ۶-۲- عوامل خطر و محافظت کننده در سطح خانواده
عوامل مرتبط با مدرسه
عوامل مرتبط با مدرسه نیز شامل عوامل خطر و محافظت کننده می باشند. چندین عامل خطر مرتبط با مدرسه در پژوهش های مختلف شناسایی شده است(هانا، ۲۰۰۱؛ هاوکینز و همکاران، ۲۰۰۰؛ کاشانی و همکاران، ۱۹۹۹). این عوامل شامل عدم موفقیت تحصیلی، عملکرد تحصیلی ضعیف، تعهد کم نسبت به مدرسه، شکست در به اتمام رساندن تحصیلات و مدرسه، تعداد زیاد دانش آموزان مدرسه، غیبت در مدرسه، ترک مدرسه، تغییر مداوم مدرسه، همسالان بزهکار در مدرسه می باشند. این­ها نمونه هایی از عوامل مختلف هستند که می توانند خطر وقوع رفتارهای بزهکارانه را افزایش دهند.
برخی از پژوهشگران(ایت^[۴۷۹]، ۲۰۰۵؛ هاگ و آندریوس^[۴۸۰]، ۱۹۹۶؛ جسور و همکاران، ۱۹۹۵) به عوامل محافظت کننده­ مرتبط با مدرسه اشاره کرده اند. عواملی مانند موفقیت تحصیلی، تعهد نسبت به هنجارهای مدرسه، مشارکت در فعالیت های فوق برنامه(ورزش و انجمن های علمی)، ارتباط فرد با مسؤولان مدرسه از جمله­ عوامل محافظت کننده­ مرتبط با مدرسه می باشند که اثرات عوامل خطر را خنثی می کنند.
اگرچه جامعه­ آماری این پژوهش لزوماً دانش آموزان مدرسه ای نبوده و فقط بخشی از آنها را دانش ­آموزان(بنا به اقتضای رده­ی سنی در نظر گرفته شده) تشکیل می دادند، اما نتایج به دست آمده مؤید هم عوامل خطر مانند تعهد کم نسبت به مدرسه یا وجود همسالان بزهکار در مدرسه، و هم عوامل حفاظتی مانند تعهد به هنجارها و از جمله هنجارهای محیط آموزشی و مشارکت در فعالیت فوق برنامه می باشد.
عوامل محافظت کننده:
- موفقیت تحصیلی
- تعهد نسبت به هنجارهای مدرسه
- مشارکت در فعالیت فوق برنامه
- ارتباط فرد با مسؤولان مدرسه
عوامل خطر:
-عدم موفقیت تحصیلی
-عملکرد تحصیلی ضعیف
-تعهد کم نسبت به مدرسه
-تعداد زیاد دانش آموزان
- همسالان بزهکار در مدرسه
رفتارهای جوانان
شکل ۶-۳- عوامل خطر و محافظت کننده در سطح مدرسه
عوامل مرتبط با گروه همسالان
در بین نوجوانان و جوانان، تأثیر گروه همسالان اغلب مهمتر از تأثیر خانواده می باشد. عوامل مرتبط با گروه همسالان هم می تواند خطرآفرین و هم محافظت کننده باشد. در پژوهش های مختلفی (هاوکینز و همکاران، ۲۰۰۰؛ بیلچیک، ۱۹۹۹؛ کینان و همکاران^[۴۸۱]، ۱۹۹۵؛ موفیت، ۱۹۹۳) به عوامل خطر مرتبط با گروه همسالان پرداخته شده است. این عوامل عبارتند از: روابط با همسالان بزهکار، افراد منزوی از نظر اجتماعی، افراد دارای مشارکت کم در فعالیت های اجتماعی سنتی، داشتن خواهر/برادر بزهکار، عضویت در دار و دسته های بزهکار.
در رابطه با عوامل محافظت کننده­ مرتبط با همسالان، عوامل مورد توافق پژوهشگران کمتر است و پژوهش های کمی به عوامل محافظت کننده اشاره کرده اند(هاوکینز و همکاران، ۲۰۰۰؛ جسور و همکاران، ۱۹۹۵). عواملی مانند ارتباط با همسالان مثبت و اجتماعی، ارتباط با همسالانی که رفتارهای بزهکارانه را طرد می کنند، دارا بودن مهارت جرأت ورزی احتمال ارتکاب رفتارهای بزهکارانه توسط فرد را کاهش می دهند. اگرچه در بسیاری از پژوهش ها، رابطه­ شفافی بین ارتباط با همسالان و کاهش رفتار ضداجتماعی مشاهده نشده است.
ارتباط با همسالان بزهکار همانند بسیاری از پژوهش های دیگر در این پژوهش هم به عنوان یکی از علل تبیین کننده­ رفتار پرخطر تأیید گردید، اما دارا بودن مهارت جرأت ورزی به عنوان قابلیتی که می تواند پاسخ قاطع و منفی به درخواست های نادرست همسالان بزهکار بدهد، یکی از عوامل محافظت کننده­ مهم در سطح همسالان است و نتیجه­ به دست آمده نیز مؤید این نکته بوده است.
عوامل خطر:
-رابطه با همسالان بزهکار
-افراد منزوی از نظر اجتماعی
-مشارکت کم در فعالیت های اجتماعی
-داشتن خواهر/برادر بزهکار
- عضویت در دار و دسته بزهکار
عوامل محافظت کننده:
- ارتباط با همسالان بهنجار
- ارتباط با همسالانی که نگرش منفی به رفتارهای بزهکارانه دارند.
- دارا بودن مهارت جرأت ورزی
رفتارهای جوانان
شکل ۶-۴- عوامل خطر و محافظت کننده در سطح گروه همسالان
عوامل مرتبط با محیط اجتماعی
تأثیر محیط مقوله­ی گسترده ای از عوامل خطر است که شامل ترتیبات زندگی و متغیرهای فرهنگی، اجتماعی و محله ای می باشد. در سال های اخیر، پژوهشگران بر اثرات عوامل محیطی در به وجود آمدن یا تسهیل رفتار بزهکارانه و پرخطر در بین جوانان تأکید کرده اند(دی ماتئو و مارک زیک، ۲۰۰۵: ۳۰).
عوامل خطر مرتبط با محیط اجتماعی از نظر پژوهشگران(جانکه و همکاران، ۲۰۱۱؛ هاوکینز و همکاران، ۲۰۰۰؛ فلانری و ویلیامز^[۴۸۲]، ۱۹۹۹؛ کاشانی و همکاران، ۱۹۹۹؛ لوبر و همکاران، ۱۹۹۸؛ داوسون و ریتر^[۴۸۳]، ۱۹۹۸) شامل پایگاه اقتصادی – اجتماعی پایین، زندگی در محله­ی فقیر، زندگی در محله­ی جرم خیز، درآمد کم، خانه­ی کوچک، عدم اشتغال پدر، تحصیلات پایین مادر، مشاهده­ خشونت(چه از طریق رسانه ها و چه در خانه) می­باشد. حضور این عوامل می تواند در وقوع رفتارهای بزهکارانه و پرخطر توسط جوانان بسیار مؤثر باشد.
عوامل محافظت کننده­ مرتبط با محیط اجتماعی نیز مورد توجه پژوهشگران(بوستانی، ۱۳۹۱؛ جانکه و همکاران، ۲۰۱۱؛ دی ماتئو و مارک زیک، ۲۰۰۵؛ سامپسون و همکاران^[۴۸۴]، ۱۹۹۷) قرار گرفته است، اگرچه در این زمینه با کمبود پژوهش ها مواجه هستیم. عواملی مانند مشارکت افراد در فعالیت های سازمان یافته، احساس همبستگی اجتماعی(در نتیجه وجود زیرساخت های اجتماعی قوی)، حمایت های اجتماعی دریافتی فرد از طرف گروه ها و شبکه های اجتماعی(سرمایه اجتماعی) و باورهای مذهبی دارای نقش بازدارندگی در ارتباط با رفتارهای بزهکارانه و پرخطر جوانان می باشند.
با توجه به رویکرد جامعه شناختی این پژوهش، نتایج به دست آمده تا اندازه­ زیادی عوامل خطر مرتبط با محیط اجتماعی را تأیید می کند، برای نمونه افراد دارای مسکن شخصی و متعلق به طبقه­ی بالا از رفتارهای پرخطر کمتری برخوردار بوده اند، بنابراین وضعیت اقتصادی و اجتماعی پایین و فقر از عوامل خطر می باشند که در این پژوهش هم تأیید شده اند. عوامل محافظت کننده­ اجتماعی مانند مشارکت در فعالیت های مختلف، شبکه­ حمایتی قوی از طرف خانواده و دارا بودن باورهای مذهبی همانگونه که در پژوهش حاضر به دست آمد، ارتباط معنادار و معکوسی با رفتارهای پرخطر داشته اند. بنابراین، می توان گفت، هرچه عوامل محافظت کننده­ محیط اجتماعی بیشتر مورد توجه قرار بگیرند، نقش مهمی در جلوگیری از وقوع رفتارهای پرخطر ایفا می­ کنند.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

با توجه به مطالب ذکر شده، عوامل خطر و محافظت کننده مختلفی در حوزه های فردی – اجتماعی گوناگون وجود دارد. تعامل بین این عوامل خطر و محافظت کننده­ فردی، خانوادگی، مدرسه ای، همسالان و محیطی سطح کلی خطرپذیری جوانان را مشخص می سازد. بنابراین، ترکیب منحصر به فرد و مجزایی از عوامل خطر و محافظت کننده که بتواند رفتارهای پرخطر را پیش بینی یا پیشگیری نماید، وجود ندارد. بلکه ترکیبی از این عوامل در سطوح مختلف به عنوان عوامل خطر شناخته می شوند. به همین ترتیب، عوامل محافظت کننده و حمایتی هم در سطوح مختلف قرار دارند و برای کاهش رفتارهای پرخطر، نیاز به توجه به عوامل حمایتی در سطوح مختلف است. این عوامل خطر و محافظت کننده، به عنوان مبنایی برای استراتژی های مداخله ای در نظر گرفته می شوند تا بتوانند رفتارهای پرخطر جوانان را کاهش داده یا از وقوع آن­ها جلوگیری نمایند(دی ماتئو و مارک زیک، ۲۰۰۵: ۳).
عوامل خطر:
-پایگاه اقتصادی-اجتماعی پایین
-زندگی در محله فقیر و جرم خیز